Alle Dertien Goed (+ 1 extra!) - jaaroverzicht van De DocUpdate voor 2020. Gegarandeerd met #SigridKaag
1. Dick Johnson Is Dead (Netflix)
Zeker en vast: Dick Johnson Is Dead is mijn favoriete docu van 2020. Een filmmaker die me, terwijl ik net de tranen van mijn wangen veeg, de slappe lach kan bezorgen moet wel iets goed doen. Geen excuus, zou ik zeggen: kijkennn!
Dick Johnson gaat dood. Net als zijn echtgenote Catie Jo. Sterker: die is al dood. Een heup gebroken en daarna verder in het slop geraakt. Alzheimer ook. Dick wordt op straat verpletterd door een computer die uit het raam valt. Of hij dondert met een genadeloze klap van de trap. Of hij wordt op straat door een werkeman per ongeluk voor zijn kop geslagen met een stuk hout. Of… LEES VERDER
2. Imperdonable
Gezien op het IDFA en nog altijd van onder de indruk: Imperdonable (of: Unforgivable), een korte film over een groep outcasts binnen een door bendeleden bevolkte gevangenis in El Salvador. Binnenkort hopelijk in de bioscoop en/of elders te zien.
Als je goed kijkt, zie je een ontwapenend joch. Dan moet je wel goed kijken. Tussen de tralies en tatoeages door, ook in het aangezicht. Halfnaakt zit Geovanny in een soort kooi. Sommige gedetineerden om hem heen hangen lusteloos in een hangmat. Half ontkleed. Uitgestald bijna. In het zicht van de gehele populatie van San Francesco Gotera, een gevangenis in El Salvador die louter wordt bevolkt door leden van de rivaliserende bendes Barrio 18 en La Mara Salvatrucha (kortweg: MS-13). LEES VERDER
3. Wolkenzusje (2doc.nl)
Deze jeugddocu is me het hele jaar bijgebleven. Een groot en zwaar onderwerp, op een zeer toegankelijke, fraaie en aangrijpende manier verteld. Je voelt de urgentie van de maakster, die er toch geen particuliere film van heeft gemaakt.
Het ogenschijnlijk alledaagse tafereel vormt een hartverscheurend openingsbeeld: twee meisjes, kleuters nog, die lol hebben op de schommel. ‘Bo hield altijd van aardbeien op wafels en slagroom’, vertelt haar zus Kess, inmiddels een ontluikende puber. Er volgen nog meer familiefilmpjes van de kinderen: de eerste stapjes, samen op de glijbaan en lekker wandelend. Bo’s favoriete liedje was De Drie Biggetjes van K3, zegt Kess nog. LEES VERDER
4. I'll Be Gone In The Dark (HBO/Ziggo)
Het huiveringwekkende boek I'll Be Gone In The Dark van Michelle McNamara, over de mysterieuze Golden State Killer, kon eigenlijk met geen mogelijkheid worden overtroffen. Deze documentaireserie kiest daarom een andere insteek, waarbij niet alleen de zaak zelf, maar ook de vrouw die daarvoor haar leven gaf centraal staat. Het is ook een serie over onze morbide fascinatie voor true crime.
De eerste aanval leek in veel opzichten op de 49 die er nog zouden volgen. Het 23-jarige slachtoffer werd wakker van een man in een marineblauw T-shirt en een witte bivakmuts, die in de deuropening van haar slaapkamer stond. Hij droeg geen broek en had een erectie. Ze dacht dat ze droomde. Totdat hij bij haar op bed sprong. ‘Als je één beweging of geluid maakt, steek ik dit mes in je.’ LEES VERDER
5. The Last Dance (Netflix)
De beste sportdocumentaire aller tijden, roept alles en iedereen al het hele jaar over deze opwindende serie over 's werelds grootste basketballer Michael Jordan en het team waarmee hij nog eenmaal de NBA-titel wil grijpen. Waarbij persoonlijke rancune voor hem een voorwaarde voor topprestaties lijkt te zijn. Maar of je daar nou een leuker mens van wordt?
Het moet The Last Dance worden voor The Chicago Bulls. Het basketbalteam rond de Amerikaanse superster Michael Jordan wil in het seizoen 1997/1998 zijn allerlaatste kunstje flikken: de zesde landstitel in nog geen tien jaar. De clubleiding is eigenlijk van mening dat de ploeg over z’n top is en grondig moet worden vernieuwd, maar daar heeft Jordan hoogstpersoonlijk een stokje gestoken. En ook succescoach Phil Jackson, die Bulls-directeur Jerry Krause eigenlijk wilde laten vervangen, heeft er op verzoek/bevel van zijn protegé nog één allerlaatste jaartje bijgekregen. LEES VERDER
6. The Painter And The Thief
Het verhaal van deze documentaire is bijna te mooi om waar te zijn. Na afloop ben ik dan ook op het internet gaan rondstruinen of het wel klopte. Dat lijkt inderdaad het geval te zijn. En dan hebben we het dus over een bloedmooie film die ook nog eens waar is. Hopelijk is ie komend jaar in Nederland op het witte doek of een beeldscherm te zien.
Het is een onvergetelijke scène: Karl-Bertil Nordland ziet voor het eerst een schilderij van zichzelf en barst in tranen uit. Hij, de outcast, heeft nooit iets moois in zichzelf kunnen ontdekken. En nu krijgt hij te zien hoe schilderes Barbora Kysilkova hem, met zijn troebele blik en opzichtige tatoeages, blijkbaar ziet: als een intrigerend mens, de perfecte muze voor haar, de gedreven kunstenaar. Ze hebben elkaar op een héél bijzondere plek en manier ontmoet, de twee hoofdpersonen van The Painter And The Thief. In de rechtbank, waar hij terechtstond voor de diefstal van haar schilderijen. LEES VERDER
7. Welcome To Chechnya (2doc.nl)
Er zijn spannende films. Er zijn urgente films. En er zijn aangrijpende films. En dan is er Welcome To Chechnya, een documentaire die ik het liefst huis aan huis zou laten bezorgen bij iedereen die zich bezondigt aan homohaat. Een onontkoombare film, gemaakt met geavanceerde deepfake-techniek bovendien, waarvoor je zonder enige twijfel een kleine twee uur van je leven moet opofferen.
Je wordt opgepakt, gemarteld en moet minimaal tien soortgenoten verraden. En als je dan eindelijk wordt vrijgelaten, krijgt je familie het dringende advies om je te doden. Als praktiserend homoseksueel heb je immers geen enkel bestaansrecht. Volgens David Isteev, de Crisis Response Coordinator van het Russische LGBT-netwerk en één van de hoofdpersonen van Welcome To Chechnya, is dit de dagelijkse realiteit van LGBT’ers in Tsjetsjenië. LEES VERDER
8. Lenox Hill (Netflix)
Deze serie over enkele artsen van een New Yorks ziekenhuis en hun patiënten bevat zéér expliciete, bloedige en persoonlijke scènes – op het ongemakkelijke af - en is tegelijkertijd een bijzonder indringend pleidooi voor menselijke gezondheidszorg, dat uiteindelijk diepe sporen heeft achtergelaten bij mij, de argeloze kijker.
’Kevin is 28. Hij werkt in een restaurant in Brooklyn’, stelt neurochirurg David Langer de patiënt voor aan zijn collega’s. De jongen heeft een tumor in zijn hoofd en kan elk moment geopereerd worden. ‘Zijn prognose is het best als we alles weghalen.’ Na tien seconden stilte gaat het team aan de slag. LEES VERDER
9. We Are The Thousand
Ik zag deze onweerstaanbare feelgood-docu op het IDFA en liep nog dagenlang met een kamerbrede glimlach rond. Ik zal eenieder de aanblik daarvan besparen, maar wil toch een dringend advies geven: kijk deze film als je kan.
Niemand is een ster. En iedereen. 250 zangers, 150 bassisten, 250 drummers en – kwestie van de Goden verzoeken – 350 gitaristen. Amateurs. Uit elke uithoek van Italië overgekomen. Op eigen kosten bovendien. Om op een grasveld in Cesena één enkel liedje te gaan spelen. Met duizend mannen, vrouwen en kinderen tegelijk. Learn To Fly. Van de Amerikaanse rockband The Foo Fighters. Omdat zanger Dave Grohl en zijn mannen nodig eens bij hen in Italië moeten komen optreden. LEES VERDER
10. The Life And Trials Of Oscar Pistorius (ESPN)
Deze ijzersterke vierdelige serie, die mij heel erg aan Oscar-winnaar O.J.: Made In America deed denken, is vanaf donderdagavond 7 januari te zien bij de NPO. In navolging van voormalig American footballer O.J. Simpson is het nu de Zuid-Afrikaanse paralympische atleet, bijgenaamd de Blade Runner, die wordt verdacht van moord op zijn geliefde. En net als bij Simpson groeit de rechtszaak tegen hem uit tot een enorme mediahype en het levende bewijs dat de Zuid-Afrikaanse samenleving nog altijd enorm verscheurd is.
De Blade Runner was in werkelijkheid een Blade Gunner, schreeuwde een krantenkop. Oscar Pistorius, de paralympische atleet uit Zuid-Afrika die als eerste sporter met een functiebeperking ook aan de reguliere Olympische Spelen deelnam, had op 14 februari 2013 zijn vriendin Reeva Steenkamp neergeschoten. Hij zou haar hebben aangezien voor een indringer. Of was er toch sprake van volledig uit de hand gelopen huiselijk geweld? De politiewoordvoerder ter plaatse leek daar in elk geval op te zinspelen, waarna er direct een enorme mediastorm opstak. Barbertje moest hangen. Of juist niet. LEES VERDER
11. Crip Camp: A Disability Revolution (Netflix)
Deze prachtfilm, geproduceerd door Barack en Michelle Obama en winnaar van de Audience Award op het Sundance-filmfestival, maakt de persoonlijke strijd van mensen met een lichamelijke beperking om een volwaardig leven te mogen leiden, een deel van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging dat tot dusver relatief weinig aandacht had gekregen, uitstekend invoelbaar en raakte mij op plekken waarvan ik was vergeten dat ik ze had.
In Camp Jened ontdekten ze dat ze, behalve gehandicapt, ook gewoon mens konden zijn. Daar, op dat vakantiekamp voor jongeren met een lichamelijke beperking, werd begin jaren zeventig de basis gelegd voor een ferme emancipatiestrijd. Niet alleen bezoekers van het kamp zouden zich overigens veel beter bewust worden van hun eigen maatschappelijke positie. Ook Afro-Amerikaanse begeleiders merkten dat er in hun leven buiten Jened nog een wereld te winnen was. LEES VERDER
12. Love Fraud
Vorig jaar haalde de ongelooflijke spannende Netflix-hit Don't F##k With Cats: Hunting An Internet Killer, over de jacht op een creep die dieren martelde in webfilmpjes, mijn jaarlijstje. Dit jaar was er een docu die een vergelijkbare opwinding te weeg bracht bij mij: Love Fraud . Deze vierdelige serie van Rachel Grady en Heidi Ewing is volgens mij nog niet opgepikt in Nederland, maar hopelijk komt daarin snel verandering. De serie is sinds afgelopen maandag wel te zien op Canvas.
Een vastgoedman met zijn eigen bedrijf. Piloot bovendien. En katholiek, diep christelijk. Zo’n kerel swipe je op Tinder natuurlijk naar rechts. Zeker als je zelf toch al in de veertig bent en een nieuwe start wilt maken. Hij swipete gelukkig ook naar rechts. Niet veel later zat Tracy bij Mickey op de motor. De motor waarop, zo bleek later, ook Ellen had gezeten. En Sabrina. ‘God is mijn getuige dat ik zielsveel van je hou’, had hij zelfs ingesproken op Sabrina’s voicemail. Het was niet gemakkelijk om dat voor de camera terug te luisteren. Haar gezicht, en dat van de anderen, spreekt boekdelen. Want hoe zat het dan met Jean? Sandy? Candi? Caroline? Carrie? Lisa? Angela? Christine? En er scheen zelfs een Vanessa in de picture te zijn geweest. LEES VERDER
13. Bart En De Steen Die Terug Naar Huis Ging (2doc.nl)
Als documentaire-veelvraat krijg je niet per definitie een héél positief wereldbeeld. Soms is het daarom fijn als er een onversneden vrolijke documentaire ons leven binnenrijdt, zodat je daarna weer alle mogelijke malheur aankan. Deze roadmovie is zo'n lichtje in donkere dagen dat ik iedereen, inclusief de steen zelf trouwens, van harte toewens.
Het lijkt een typische MacGuffin, een term die naar verluidt ooit werd geïntroduceerd door meesterregisseur Alfred Hitchcock: het object dat of de gebeurtenis die een film echt in gang zet. Het complot om de wereld te vernietigen dat James Bond moet zien te verijdelen. De Bijbelse Ark Des Verbonds waarvoor Indiana Jones zijn leven op het spel zet. Enne… , in dit geval, de Drentse steen, die na 200.000 jaar eindelijk wel eens terug naar huis wil, ergens in het hoge noorden. Een stukje Finland, om precies te zijn, waar ze toevallig vooral Zweeds spreken. LEES VERDER
+ 1 Extra: Sigrid Kaag: Van Beiroet Tot Binnenhof (zondag 3 januari, om 22.05 uur, op NPO2)
Onderhandelaar In Oorlogstijd, de aflevering van Tegenlicht die Shuchen Tan in 2015 maakte, heeft ongetwijfeld bijgedragen aan het imago van Sigrid Kaag als topdiplomaat, een vrouw die in de helleholen van de wereld strijdende partijen uit elkaar houdt of zelfs tot elkaar probeert te brengen. Het was moeilijk om níet onder de indruk te raken van de VN-gezant Kaag, die bijvoorbeeld het hoofd koel en hart kloppende hield tijdens de oorlog in Syrië en de vluchtelingenstroom die daardoor op gang kwam.
Die bewondering voelde Shuchen Tan zelf vermoedelijk ook. In de navolgende jaren bleef ze haar hoofdpersoon volgen. Het kwam desondanks als een verrassing toen die het steven wendde richting Nederland, om in eigen land minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking te worden in het kabinet Rutte III. Wat had de vaak kleine vaderlandse politiek te bieden aan deze vrouw van de wereld? En hoe zou die gedijen in een context, waarin er vaker vliegen werden afgevangen dan mensenlevens gered?
Die vraag ligt ten grondslag aan de documentaire Sigrid Kaag: Van Beiroet Tot Binnenhof (76 min.) en heeft alleen maar meer lading gekregen doordat de hoofdpersoon sindsdien ook nog politiek leider is geworden van haar partij D66 en de komende maanden dus als lijsttrekker campagne moet gaan voeren voor de Tweede Kamerverkiezingen. Moet gaan voeren, omdat het getuige deze film nog maar de vraag is of ze zich daarbij senang zal voelen. En, eerlijk gezegd, ook of ze daarin op haar best zal zijn.
‘Het is een totaal onbeschermde tak van sport, met een niveau van gemeenheid en laagte dat ongekend is’, zegt Sigrid Kaag zelf met een zeker dedain over de vaderlandse politiek, waarin ze desondanks ook de komende jaren een prominente rol wil spelen. Vanaf haar terugkeer naar Nederland is ze, mede vanwege haar Palestijnse echtgenoot die ooit actief was binnen de PLO, onderdeel geweest van een (online) lastercampagne. Tegelijkertijd is er de voortdurende druk om de persoon achter de politicus centraal te stellen. Dat gaat eveneens tegen haar natuur in. ‘Je moet weten of ze capabel zijn, of ze betrouwbaar zijn’, doceert ze. ‘En kunnen ze het aan?’
Al het andere is nodeloze ballast, wil Kaag maar zeggen. Maar of ze zich met die attitude staande zal kunnen houden in de slangenkuil die ook de Nederlandse politiek kan zijn? En waarom wil ze dat eigenlijk? Is het werkelijk alleen plichtsbetrachting? Het zijn vragen die ook Shuchen Tan zichzelf stelt in de voice-over waarmee ze de verschillende elementen van deze film, die geregeld schakelt tussen het huidige en vroegere leven van haar protagonist ‘Sigrid’, bij elkaar houdt.
Dat is geen ongebreidelde lofzang geworden, zoals critici lijken te suggereren, die met het oog op de aanstaande verkiezingen de timing van de documentaire betwisten. En ook geen meeslepende film over een politieke buitenstaander die brandschoon probeert te blijven terwijl ze in een modderpoel duikt. Sigrid Kaag: Van Beiroet Tot Binnenhof is eerst en vooral, opnieuw, een portret van een diplomaat aan het werk. Waarbij het internationale decor van die eerdere film zeker zo interessant is als de Haagse kaasstolp waarbinnen ze tegenwoordig moet zien te blijven ademen.
Tot slot
De documentaire Code Geel, over de Tour de France van de Jumbo-Visma wielerploeg, is hier te bekijken
Zaterdagavond, om 18.45 uur, is op NPO2 Diana: The Interview That Shocked The World te zien.
Een dag later, zondag 3 januari, herhaalt NPO3 de fijne jeugddocu Rocknrollertjes.
NPO2 vertoont zondag om 19.50 uur Bernard Haitink: The Enigmatic Maestro, een lofzang op Neerlands grootste dirigent.
Op Canvas wordt zondagavond 3 januari de Bruce Lee-biografie Be Water uitgezonden.
Over deze nieuwsbrief
Als je geen nieuwsbrief hebt ontvangen (bijvoorbeeld omdat je spamfilter hem heeft onderschept), kun je altijd terecht bij het chronologische overzicht van alle nieuwsbrieven. Daar kun je ook de nieuwste DocUpdate vinden. Bedenk: zonder tegenbericht verschijnt er elke week een DocUpdate.
En mocht je inspiratie of achtergrondinformatie kunnen gebruiken, kijk dan op de DocUpdate-website, waarop ruim 1200 documentaires, met kijklinks, zijn te vinden. Via de zoekbalk rechtsboven kun je zoeken op titel, maker, thema en trefwoord.
Elke zondag bespreek ik in de nieuwsbrief de 2Doc Weekly actuele documentaires die je kunt bekijken bij de NPO. Schrijf je hier in.