De DocUpdate (10 februari 2020), met The Pharmacist, Malcolm X en Luciano Pavarotti
1. The Pharmacist (Netflix)
Het leven van zijn zoon Danny kwam tot een eind op de kruising van Forstall en Dauphine Street, zomaar een drugshoek in een willekeurige zwarte wijk van New Orleans. Apotheker Dan Schneider kan zich niet voorstellen wat een jongen uit een witte buitenwijk had te zoeken in The Lower 9th Ward. Totdat hij hoort dat Danny crack gebruikte.
De onheilstijding zet The Pharmacist (215 min.) aan om uit te pluizen wat er precies met zijn zoon is gebeurd, in de aanloop naar en tijdens dat fatale ogenblik waarop zijn leven op 22-jarige leeftijd eindigde. Die persoonlijke zoektocht, volledig gedocumenteerd met video- en audiotapes, zet hem uiteindelijk op het spoor van OxyContin en een plaatselijke arts die de zeer verslavende pijnstiller wel héél gemakkelijk voorschrijft.
Deze vierdelige serie van Julia Willoughby Nason en Jenner Furst reconstrueert hoe Schneider vervolgens een persoonlijke kruistocht opstart tegen deze dokter Cleggett en daarna ook Purdue Pharma, de onderneming die het opiaat met nét iets te veel enthousiasme aan de man heeft gebracht, in het vizier krijgt. OxyContin heeft dan al talloze overdoses op z’n geweten. De apotheker wil koste wat het kost erger voorkomen.
‘s Mans desperate pogingen om het ongeoorloofde medicijngebruik aan het begin van de 21e eeuw een halt toe te roepen vormen op zichzelf een boeiend verhaal, een soort vooraankondiging van The Opioid Crisis die de Verenigde Staten nu al enkele jaren in zijn greep houdt. Schneider wordt alleen wel erg gemakkelijk tot held gebombardeerd, terwijl zijn strijd echt iets te lang wordt uitgesponnen. The Pharmacist wordt daardoor soms wat clichématig en langdradig.
2. Royal De Luxe (zaterdag, om 23.05 uur, op NPO2)
Als de reus ontwaakt, begint het massaal toegestroomde publiek te juichen. Zijn nijvere lilliputters, in hun bordeauxrode kostuums, kunnen aan het werk. Hun meester zet zich in beweging. Houterig, zoals het hoort. Door een willekeurige stad, ergens in de wereld. Van Liverpool en Montreal tot Santiago en - de culturele hoofdstad van Europa in 2018 - Leeuwarden. Als tot leven gewekte varianten op Gulliver.
De gigantische marionetten zijn een geesteskind van Jean-Luc Courcoult, schrijver, regisseur en oprichter van Royal De Luxe, en vormen sinds jaar en dag het signatuurproject van de Franse straattheatergroep. Ze komen in diverse gedaanten: als een schattige kleine reuzin, met de aandoenlijke zwarte hond Xolo of als een aangespoelde Afrikaanse vluchteling met een onverzadigbare honger.
Met de geniale gek Courcoult en zijn talloze medewerkers (acteurs, ontwerpers, technici en regisseurs) toont filmmaker Jean-Michel Carré in de vermakelijke tv-docu Royal De Luxe (originele titel, 52 min) de achterkant van verschillende projecten: het idee, de uitwerking ervan en de bijbehorende stress. Totdat het publiek zich weer mag vergapen aan een ontwakende reus.
3. Who Killed Malcolm X? (Netflix)
‘Ik ben ten dode opgeschreven’, realiseerde Malcolm X zich in het laatste jaar van zijn leven. Hij was een ‘marked man’. Op 21 februari 1965 zou het daadwerkelijk zover komen: de Afro-Amerikaanse activist werd op 39-jarige leeftijd rücksichtslos neergemaaid. Ook zijn dood - net als die van prominente tijdgenoten als John F. Kennedy, Martin Luther King en Robert Kennedy - zou het onderwerp van eindeloze geruchten en speculaties worden.
Who Killed Malcolm X? (258 min.) is de vraag die ook het leven beheerst van Abdur-Rahman Muhammad, volgens eigen zeggen een ‘regular brother’ die de moord op X nu al zo’n dertig jaar onderzoekt. Hij fungeert als hoofdpersoon van deze zesdelige documentairereeks van Rachel Dretzin en Phil Bertelsen, waarin de dood van de 'black muslim' opnieuw tegen het licht wordt gehouden, een verhaal dat menigeen in de zwarte moslimgemeenschap liever zou laten rusten.
Deze boeiende serie komt daarbij onvermijdelijk uit bij de Nation Of Islam van ‘the Honorable Elijah Muhammad’, die de kruimeldief Malcolm Little onder zijn hoede nam en hem binnen korte tijd omvormde tot een leider met de gave des woords, Malcolm X. Daarmee graaft die meteen zijn eigen graf: hij wordt een bedreiging voor de enigmatische geestelijk leider Muhammad, die leden van Fruit Of Islam, de paramilitaire tak van zijn organisatie, vervolgens zou hebben opgedragen om de charismatische spreker te liquideren.
Dat is tenminste de centrale hypothese van Who Killed Malcolm X?. Waarbij ook de FBI van directeur/meesterintrigant J. Edgar Hoover een cruciale rol zou hebben gespeeld. De enerverende zoektocht naar de moordenaars, en hun opdrachtgevers, is echter ook een dekmantel om met direct betrokkenen, ooggetuigen, politiemedewerkers en historici de opkomst en ondergang van de controversiële figuur Malcolm X nog eens goed in de verf te zetten.
En daarbij valt op dat diens woorden ruim een halve eeuw na dato nog nauwelijks aan kracht en actualiteit hebben ingeboet. In die ferme statements leeft hij voort, als de ultieme vertolker van zwarte onvrede. Waarbij zijn slogans over de positie van ‘the negro’ in de jaren zestig ook prima blijken aan te sluiten bij actuele kwesties zoals Black Lives Matters.
4. Pavarotti (Ziggo/Pathe Thuis)
Ruim tien jaar na zijn dood leeft hij nog altijd voort in ons collectieve geheugen als de rockster onder de operazangers: Luciano Pavarotti (1935-2007). Een kolos van een man met een kolossale stem. Woeste baard, kamerbrede glimlach. Wijd zittend zwart pak, witte blouse en gilet eronder. De handen steevast zoekend naar dat grote gebaar, met in de linker steevast een witte zakdoek. Zo is hij altijd onderweg naar een zinderende apotheose.
Regisseur Ron Howard maakte met Pavarotti (115 min.) een al even grote biopic over de tenor uit het Italiaanse universiteitsstadje Modena, die grote successen vierde binnen de operawereld en gaandeweg de oversteek maakte naar de pop- en entertainmentindustrie. Hij kreeg toegang tot alle relevante personen uit Pavarotti's directe omgeving: zijn vrouw en dochters, (ex-) vriendinnen, medewerkers, collega's en de twee andere matadoren uit het sterrenensemble The Three Tenors, Placido Domingo en José Carreras.
Howard kleedt hun herinneringen aan met een volumineuze collectie beelden en muziek. Daarmee loopt hij chronologisch leven en werk door van de zanger die bij leven al larger than life was. Tot héél opzienbarende conclusies leidt dit niet. Alle sprekers, inclusief Pavarotti’s eerste echtgenote die hij verliet voor een ander, richten zich vooral op wat de gigant hen en de wereld bracht. Niet zozeer op wat hij daarbij naliet of vergat. Het is vrij eenvoudig om te bepalen wat er dan onder de streep overblijft: Luciano Pavarotti, de beste tenor van zijn generatie.
5. De klassieker: Carmen Meets Borat (2doc.nl)
‘Ik ben Borat’, zegt het gelijknamige typetje van de Britse komiek Sacha Baron Cohen tot grote hilariteit van de verzamelde dorpsbewoners in het gemeenschapshuis van het Roemeense zigeunerdorp Glod. Ze kijken welwillend toe hoe hij op het krakkemikkige televisietje door hun eigen dorp loopt: ‘Dit is mijn land Kazachstan.’ De opmerking leidt tot commotie in het zaaltje. ‘Kazachstan? Dat is geen Kazachstan. Eikels!’
‘Kijk, Oana is op tv!’ constateren ze niettemin gierend, als Borat ‘Orkin, de dorpsverkrachter’ heeft voorgesteld. Niet veel later introduceert hij ene Muktar Sahanov ‘de dorpsmecanicien en -aborteur’. Langzaam maar zeker begint het de dorpsbewoners te dagen: die Amerikaanse filmcrew heeft hen voor de gek gehouden. Ze kwamen helemaal geen documentaire opnemen. ‘Borat heeft ons helemaal verkeerd gefilmd! Hij zet het hele dorp voor lul.’
Roemeense cameraploegen die vervolgens verhaal komen halen in Glod krijgen de wind van voren. Ook de Nederlandse filmmaakster Mercedes Stalenhoef en haar crew, die al een hele tijd filmen in het dorp, kunnen op weerwerk rekenen. Uiteindelijk wil ‘aborteur’ Spiri het nog wel één keer uitleggen: ‘Ze stonden daar te filmen en vroegen of ik vonken wou maken’, zegt hij, terwijl hij met een laskap op staat te lassen en verdwijnt in zijn eigen rookwolk. ‘Ze zeggen dat ik gynaecoloog ben en dat ik abortussen doe.’
Het bezoek van Borat - en de dolkomische afwikkeling daarvan - heeft ook Stalenhoef overvallen. Zij was wel degelijk een documentaire aan het maken over het desolate leven van de Roemeense zigeuners, waar de drank nogal eens in de man en de wijsheid dus in de kan is. In dat kader volgde ze Spiri’s zeventienjarige kleindochter Ionela - zelf geeft ze de voorkeur aan de naam Carmen - die Glod nog liever vandaag dan morgen zou verlaten. Zij droomt van een bestaan in het Spanje, dat ze kent van soapseries.
Wat waarschijnlijk een stemmig portret van een ongedurige tiener in een stuk achtergesteld Europa had moeten worden, is in 2008 uitgemond in Carmen Meets Borat (60 min.), een heerlijke tragikomische film waarin niet alleen de bespotte ‘Glodiatoren’ een slaatje proberen te slaan uit het bezoek van Borat. Intussen zit Carmen nog altijd vast in dat godvergeten dorp, waar ze allang een echtgenoot in spe had moeten strikken.
+ Festivaltip: DOCfeed (do 13 t/m zo 16 februari in Eindhoven)
Vanaf donderdag vindt in Eindhoven de zevende editie van het vierdaagse DOCfeed-festival plaats, waarbij negentig documentaires zijn te zien. Zoals Celibaat, een portret van de kruisbroeders van Sint Agatha in het land van Cuijk, en Last Of The Mohicans, een aandoenlijke film over de Tilburgse Tonny die alles in het werk moet stellen om met haar rijdende supermarktwagen het hoofd boven water te houden.
Het festival wordt geopend door RK Veulpoepers BV, De Hippies Van Beek van Frank van Osch en Joris Hendrix, een documentaire over het turbulente bestaan van de stijflinkse Brabantse seventiesband die in elk geval één echte Nederpopklassieker opleverde: Den Egelantier. 'Het schelmenverhaal van De Veulpoepers, en het aan hen gelieerde ‘actieorkest’ Fanfare Van De Eeuwigdurende Bijstand, biedt ruim voldoende stof voor vijf kwartier vermaak.' Trailer & bespreking op de DocUpdate-website.
+ Oscar-winnaars
Afgelopen nacht werden de winnaars van de Oscars bekendgemaakt. De Academy Award voor beste lange documentaire ging naar Julia Reichert en Steve Bognar voor American Factory (geproduceerd door Barack en Michelle Obama, moet je er dan bij zeggen; het onderscheiden van deze film fungeert dan meteen als Hollywoods middelvinger richting Donald Trump). De docu won eerder deze week bovendien een Independent Spirit Award.
Prima film, hoor. Nog te zien op Netflix bovendien. Maar persoonlijk zou ik deze prijs toch echt aan één van de Syrië-films, The Cave of For Sama, hebben gegeven. Eind vorig jaar had ik echter al zo'n donkerbruin vermoeden dat American Factory er met de Oscar vandoor zou gaan (al had ik het verder niet helemaal bij het rechte eind).
Als beste korte documentaire werd verder gekozen voor Learning To Skateboard In A Warzone (If You're A Girl), een film van Carol Dysinger die ik nog niet heb gezien.
Tot slot
Tot zover de DocUpdate van deze week.
Komende week zijn er echter nog een heleboel andere interessante films te zien: Max, Een Leven In TBS (dinsdag, NPO2), Bellingcat: Truth In A Post-Truth World (donderdag, NPO2), The Reagan Show (donderdag, NPO2) en Rotjochies (zondag, Cavas).
Tevens te zien: de Oasis-biopic Supersonic (zaterdag, NPO3) en Rediscovery (zondagmiddag, NPO2).
PS
Als je geen nieuwsbrief hebt ontvangen (bijvoorbeeld omdat je spamfilter hem heeft onderschept), kun je altijd terecht bij het chronologische overzicht van alle nieuwsbrieven. Daar kun je ook de nieuwste DocUpdate vinden. Bedenk: zonder tegenbericht verschijnt er elke week een DocUpdate.
En mocht je inspiratie of achtergrondinformatie kunnen gebruiken, kijk dan op de DocUpdate-website, waarop ruim 850 documentaires, met kijklinks, zijn te vinden. Je kunt zoeken op titel, maker, thema en trefwoord.
Elke zondag bespreek ik in de nieuwsbrief de 2Doc Weekly actuele documentaires die je kunt bekijken bij de NPO en andere platforms. Schrijf je hier in.