De DocUpdate (12 juni 2017)
1. Last Men in Aleppo (woensdag op NPO2)
Dichter bij de oorlog in Syrië, en de mensen die door die oorlog dreigen te worden vermorzeld, dan in de verpletterende documentaire Last Men In Aleppo kun en zul je niet komen.
In deze direct cinema-film van Feras Fayyad, die de Grand Jury Prize voor Best World Cinema Documentary won op het Amerikaanse Sundance-festival, zit de camera voortdurend in de spreekwoordelijke nek van drie White Helmets, vrijwillige hulpverleners die na gevechten en bombardementen slachtoffers vanonder het puin proberen te halen.
Khalid, Subhi en Mahmoud wagen daarbij geregeld hun leven. Tegelijkertijd zijn het ook drie gewone mannen die lekker dollen met elkaar, een normaal gezinsleven proberen te onderhouden en tussen de loodzware klussen door zelfs de gelegenheid vinden om een vijvertje te maken voor hun goudvissen. Intussen vragen ze zich af of het toch niet verstandiger zou zijn om hun eigen 'kom' te ontvluchten en naar het buitenland te vertrekken.
Die menselijke insteek, van gewone mannen die gedwongen door de omstandigheden uitgroeien tot helden, zorgt ervoor dat je je als kijker onvermijdelijk gaat identificeren met de hoofdpersonen van deze kaakslag van een film (104 min.). En dat komt je bij de hartverscheurende apotheose duur te staan.
Eerder dit jaar verscheen er overigens nog een andere film over de Syrische hulpverleners met de witte helmen. De ontroerende film The White Helmets, die nog altijd is te zien op Netflix, werd met een Oscar voor beste korte documentaire bekroond.
2. Life, Animated (vanavond op NPO2/Netflix)
Hij publiceerde diverse boeken, schreef voor The New York Times, Esquire en The Wall Street Journal en won met dat werk een felbegeerde Pulitzer Prize. Ron Süskind bekommerde zich altijd om grote maatschappelijke thema's, zoals de war on terror of de financiële crisis.
En toen was er in 2014 ineens dat ontroerende stuk in The New York Times over zijn autistische zoon Owen, dat inmiddels is uitgemond in een boek en documentaire met dezelfde titel: Life, Animated. Over hoe Owen leerde communiceren via Disney-films (en achter de veelgeprezen journalist 'gewoon' een liefdevolle vader bleek schuil te gaan).
Vergelijk 't met sportjournalist Willem Vissers, die sinds enkele maanden warm en nuchter over zijn verstandelijk gehandicapte zoon Samuel schrijft in De Volkskrant. Het bijbehorende boek is al aangekondigd, wellicht volgt ook daarvan nog eens een documentaire.
Het aangrijpende, voor een Oscar genomineerde Life Animated (92 min.) van regisseur Roger Ross Williams documenteert de pogingen van Ron Süskind en zijn vrouw om contact te krijgen met hun kind, dat gaandeweg zijn eigen plek in de grote boze buitenwereld vindt.
3. Rienne N'Est Pardonné (dinsdag op NPO2)
Toen Vincent Coen en Guillaume Vandenberghe in 2011 aan deze documentaire begonnen, hadden ze er geen idee van dat hun hoofdpersoon, de Marokkaanse activiste/journaliste Zineb El Rhazoui, vier jaar later betrokken zou raken bij de gruwelijke terroristische aanslag op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo.
Ze overleeft die massaliquidatie bij toeval, door een vakantie, maar is daarmee nog lang niet gevrijwaard van de uitwassen van wat ze zelf het islamitische fascisme noemt. De hashtag #KillZinebElRhazoui wordt bijvoorbeeld 7000 maal gedeeld op Twitter.
Rien N'est Pardonné, ofwel Nothing Is Forgiven, (60 min.) is een kleine geschiedenis van vijf jaar extremistisch geweld, vanuit het perspectief van één van de direct betrokkenen; van de Arabische lente (die volgens Zineb El Rhazoui al snel een winter werd) tot de terroristische aanslagen in Frankrijk. Een indringende film over een principiële vrouw, die in een uiterst bedreigende en steeds kleiner wordende wereld zichzelf probeert te bewaken. Uiteindelijk kiest ze voor een opmerkelijke 'uitweg'.
4. LA 92 (National Geographic)
Het verleden is een proloog voor het heden, luidt de tagline van de documentaire LA 92 (114 min.). Als je de woede van de huidige Black Lives Matter-beweging over politiegeweld tegen afro-Amerikanen wilt begrijpen, dien je naar het verleden te kijken. Naar slavernij natuurlijk, de strijd van de burgerrechtenbeweging én de rassenrellen aan het begin van de jaren negentig.
Deze film van Daniel Lindsay en T.J. Martin, het team dat met Undefeated een Oscar won, richt zich op de grootschalige rellen die in 1992 ontstonden in Los Angeles, nadat de politieagenten die de zwarte taxichauffeur Rodney King in elkaar sloegen werden vrijgesproken door een vrijwel volledig blanke jury. Terwijl er toch echt een filmpje was van die mishandeling.
Het was de druppel die de emmer deed overlopen voor de zwarte gemeenschap van LA, die eerder ook al had moeten aanzien hoe de eigenaresse van een winkel een onschuldige zwarte tiener doodschoot (voor 'een fles sinaasappelsap') en er vervolgens zonder gevangenisstraf vanaf kwam. Los Angeles werd het toneel voor een onvervalste burgeroorlog.
Die wordt in LA 92 met louter archiefmateriaal, ondersteund door meeslepende muziek, opnieuw tot leven gebracht. Als kijker beleef je 'live' mee hoe de crisis steeds verder escaleert. Na bijna twee uur resteert een tot op het bot verscheurde stad, die compleet in de hens is gezet.
De rellen zouden uiteindelijk uitmonden in een nieuwe crisis: de rechtszaak tegen OJ Simpson, die tot vreugde van het zwarte deel van Los Angeles eindigde met een zeer omstreden vrijspraak. Over die kwestie verscheen vorig jaar de geweldige documentaireserie OJ: Made In America, die enkele maanden geleden de Oscar voor beste documentaire in de wacht sleepte. Daarmee vergeleken is dit krachtige LA 92 inderdaad niet meer dan een (sterke) proloog.
5. Helse Pijn (2doc)
Afgelopen week was er in de media, bijvoorbeeld in de talkshow Jinek, veel aandacht voor de documentaire Helse Pijn van Olivier van der Zee, waarin één van de blijkbaar drie miljoen (!) Nederlanders met chronische pijn wordt gevolgd in z'n pogingen om zijn leven terug te krijgen.
De 41-jarige truckchauffeur Patrick Stuurman hield aan een galblaasoperatie gruwelijke pijn over, die hem elke lust ontneemt om te leven. Bij de pijnspecialisten van het Amsterdams Medisch Centrum laat hij onderhuids een apparaatje plaatsen dat de pijn draaglijk moet maken. Maar natuurlijk gaat ook dat gepaard met... Juist: pijn.
Helse Pijn (80 min.) laat op een no-nonsense manier zien hoe pijn alle regionen van het leven kan gaan beheersen. Niet alleen dat van de gepijnigde zelf, maar ook van diens directe omgeving. Treffend is bijvoorbeeld de scène waarin Stuurman, die zelf nauwelijks het hoofd boven water kan houden, zijn bezorgde zoontje probeert te troosten. Een typische kwestie van helse pijn, in het kwadraat.
6. Warning: This Drug May Kill You (HBO)
Als je nu die joint rookt, eindig je straks met een heroïnespuit in je arm. Je kunt het de spreekwoordelijke overbezorgde ouder bijna horen zeggen tegen zijn experimenterende kind. Die karikaturaal aandoende waarschuwing zit alleen niet zo heel ver van de hedendaagse realiteit in het land dat zich zo graag associeert met hoop en dromen.
Gemakkelijk voorgeschreven medicijnen en pijnstillers hebben in de Verenigde Staten tot een verwoestende Opioid Crisis geleid. 91 mensen sterven er per dag aan een overdosis. Niet in een godvergeten achterbuurt, maar gewoon in Suburbia.
De doeltreffende documentaire Warning: This Drug May Kill You (59 min.) vertelt de ongewone verhalen van gewone mensen, die door een wrede speling van het lot (vaak een ziekte of ongeluk) in de hoek zijn beland waar de klappen vallen.
7. Hersenleed (2doc)
Een sterke maag is geen overbodige luxe voor het bekijken van de Nederlandse documentaire Hersenleed, waarin twee hersenchirurgen van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam en drie van hun patiënten worden gevolgd. Tijdens de intensieve behandelingen worden er namelijk letterlijk hersens blootgelegd en tumoren weggesneden.
Toch focust deze film van Jan Louter zich vooral op het menselijke proces dat zowel de doctoren als hun patiënten in de aanloop naar, tijdens en na die onvermijdelijke hersenoperatie doormaken. Dat proces wordt sereen vastgelegd, met een rustige cameravoering en veel aandacht voor detail. Zodat de impact van die operaties, voor alle betrokkenen, volledig tot de kijker doordringt.
Hersenleed (81 min.) laat ook zien wat er op het spel staat; één verkeerd sneetje en de wereld ziet er voor alle betrokkenen ineens compleet anders uit.
8. De klassieker: Jimmy Rosenberg - De Vader, De Zoon & Het Talent (2doc)
Hij had de Hendrix van de zigeunermuziek moeten worden. Wonderkind Jimmy, telg van de beroemde Rosenberg-familie. Een drugsverslaving gooide roet in het eten. De gitaarvirtuoos belandde in de gevangenis en raakte los gezongen van zijn gezin en familie.
In deze indringende en bijzondere sfeervolle film, waarvoor Jeroen Berkvens in 2007 een geheel terecht Gouden Kalf verdiende, probeert de inmiddels 26-jarige Jimmy Rosenberg zijn leven en loopbaan weer op te pakken. Intussen meldt ook zijn vader Macky, die acht jaar vastzat, zich weer in het leven van de man die de Helmondse Django Reinhardt had moeten worden.
Tot besluit...
Enkele weken geleden repte ik in deze nieuwsbrief over een nieuwe Whitney Houston-documentaire. Ik zat ernaast. Het worden er twee: een geautoriseerde film van Kevin MacDonald en een ongeautoriseerde documentaire van Nick Broomfield. Zoek (straks) de verschillen.
Tot zover deze DocUpdate, die alwéér veel te lang is uitgevallen. Voor de volgende editie zal ik scherper selecteren. Beloofd. Hand op het hart. Als ik het volhoud...
Gegroet,
Helmut
PS
Het leek een ideale combinatie. Een film over Wikileaks-frontman Julian Assange, gemaakt door niemand minder dan Laura Poitras, die een Oscar won voor haar film Citizenfour over klokkenluider Edward Snowden?
De gortdroge vlieg op de muur-docu Risk wil alleen, ondanks een fascinerende hoofdpersoon, maar geen grootse, meeslepende film worden. Pas tegen het einde komt ie een héél beetje op stoom.