De DocUpdate (17 juli 2017)
1. 0,03 Seconde (vanavond op NPO2)
'Iedereen kent de Olympisch kampioen', stelt gouden medaille-winnaar Ferry Weertman in 0,03 Seconde (90 min.). 'Maar hoeveel ken je er die tweede zijn geworden?' Toch is het een 'verliezer' die je hart wint in deze documentaire over vijf zwemmers die vorig jaar deelnamen aan de Olympische Spelen in Rio de Janeiro.
Regisseur Suzanne Raes zet haar geld op de even kwets- als aaibare Femke Heemskerk. De andere helden van deze meeslepende film (titelfavoriet Ranomi Kromowidjojo en haar vriend Ferry, de ambitieuze Sebastiaan Verschuren en Heemskerks lange afstandsmaatje Sharon van Rouwendaal) zijn allemaal gepositioneerd rond de lotgevallen van de met haar vorm en gemoed worstelende Femke.
Heemskerks omgang met haar voormalige coach Marcel Wouda wordt geportretteerd als een liefdesaffaire die door omstandigheden niet kan worden geconsumeerd. Intussen zit ze opgescheept met de barse macho Philippe Lucas als trainer, een Franse variant op schaatscoach Peter Müller (die ooit z'n pupil Marianne Timmer verschalkte).
In een verlaten zwembad in het Franse Narbonne bezwijkt Femke bijna onder Lucas' gestaalde regime, terwijl haar maatje Sharon er juist sterker en sterker van wordt. De beelden van topsporters die in afzondering gedwongen worden het uiterste uit zichzelf te halen behoren tot de grootste troeven van 0,03 Seconde.
Waarschijnlijk werd de sport zwemmen ook nooit eerder van zo dichtbij vastgelegd. Door het sublieme camerawerk, afgetopt met een weelderig geluidsdecor, is het bijna alsof je als kijker zelf onderdeel wordt van die voortdurende race tegen de klok, coach en concurrentie, die slechts een enkeling kan winnen.
De afloop van alle inspanningen (of wie welke medaille wint) mag dan bekend zijn, maar het hoe en waarom van de weg ernaartoe blijft fascinerend. Zeker omdat Suzanne Raes de opofferingen die de zwemmers en hun directe omgeving zich moeten getroosten voor Rio zo groots en tegelijk intiem in beeld brengt; kleine levens, in dienst van grote prestaties.
En Femke? Die schijnt weer terug te zijn bij Marcel.
2. Vegas Baby (Netflix)
Maak een leuke video, zorg ervoor dat jij de meeste stemmen krijgt en win een gratis, gratisss, IVF-behandeling. Het idee waarmee Vegas Baby (77 min.) aan de man wordt gebracht - en ik ben in de vorige zin en de start van deze nieuwsbrief natuurlijk geen haar beter - doet de film eigenlijk geen recht.
Die wedstrijd, uitgeschreven door een privékliniek uit Las Vegas die onvervulde kinderwensen toch in vervulling probeert te laten gaan, is niet meer dan een startpunt om drie persoonlijke verhalen te vertellen. Van twee stellen en een alleenstaande vrouw die niets liever willen dan een kind.
Regisseur Amanda Micheli zoomt zo in op het grote, veelal in stilte gedragen verdriet dat ongewenste kinderloosheid kan worden. Van een liefdesdaad, gericht op het doorgeven van het leven, verwordt het verwekken van een kind tot een zenuwslopend medisch traject, waarbij ook de doktoren zijn overgeleverd aan zoiets stoms als toeval.
In de kantlijn stipt Micheli in deze aangrijpende documentaire nog een bijkomend onrecht aan: behandelingen tegen onvruchtbaarheid worden niet of nauwelijks vergoed, zodat de diepte van iemands zakken uiteindelijk bepaalt hoeveel kans hij of zij werkelijk heeft op nageslacht.
3. A Modern Man (dinsdag op NPO2)
Als een soort James Bond van de viool dendert hij door het bestaan: in een splinternieuwe Porsche, tijdens handtekeningensessies met verrukte (vrouwelijke) fans en als model voor Boss en Armani.
Charlie Siem, de loverboy van de klassieke muziek, speelt de hoofdrol in de observerende documentaire A Modern Man (58 min.) van regisseur Eva Mulvad. Hij wil koste wat het kost excelleren en daarvoor moet eigenlijk alles wijken. Vrienden heeft hij daarom niet, pocht Siem op een terrasje tegenover een aantrekkelijke dame.
De film speelt zich volledig af op openbare plekken: kleedruimtes, restaurants en hotelkamers. Alsof Siem helemaal geen persoonlijk leven heeft. Ook de mensen waarmee hij zich omringt, of het nu fans zijn of z'n ouders of persoonlijke assistent, worden nooit meer dan figuranten. Echt contact lijkt er nauwelijks te ontstaan.
Gaandeweg begint de Teflonlaag van de mediagenieke violist echter slijtageplekken te vertonen en wordt hij toch, ondanks zichzelf, geconfronteerd met de schaduwkanten van zijn levensstijl. Aan het eind van deze straffe documentaire resteert een man(netje) alleen. Shaken not stirred, zo vermoed ik.
Over de kwetsbaarheid van violisten werd overigens al eens eerder een fraaie documentaire gemaakt: Paul Cohens intieme portret van de Nederlandse stervioliste Janine Jansen.
4. Chasing Coral (Netflix)
Bekentenis: er zijn dagen dat ik niet aan koraalriffen denk. Of aan de verschraling en verdwijning ervan, die het gevolg zou zijn van klimaatverandering (of onderdeel is - dat zou natuurlijk ook kunnen - van een concept dat door de Chinezen werd bedacht om de Amerikaanse industrie te ontwrichten).
De documentaire Chasing Coral (89 min.), opvolger van het voor een Oscar genomineerde Chasing Ice, is niet minder dan een manifest, een oproep om het tij te keren. Koralen zijn essentieel voor het ecosysteem, zo betoogt regisseur Jeff Orlowski, ondersteund door een hele trits deskundigen. Je kunt tenslotte ook de bomen niet uit het bos weghalen.
De pogingen van wetenschappers en activisten om op allerlei exotische plekken onder water (prachtig) bewijsmateriaal te verzamelen, waarin letterlijk is te zien hoe de koralen afsterven, vormen het hart van deze documentaire. Die beelden geven deze groots opgezette film zelfs, als je er gevoelig voor bent, een emotionele climax.
5. The Condemned (donderdag op NPO2)
Alle elementen voor een gruwelijke horrorverhaal zijn aanwezig: In een Russisch bos. Groter dan Duitsland. Zeker zeven uur rijden van de bewoonde wereld. Waar het ijs- en ijskoud kan zijn. Staat een extra beveiligde gevangenis. Met 260 gevangenen. Goed voor 800 moorden.
Met heel veel moeite hebben Mark Franchetti en Nick Read voor de grimmige documentaire The Condemned (80 min.), die donderdag wordt herhaald op NPO2, als eerste buitenlanders toegang gekregen tot de afgelegen strafkolonie Colony 56, waar enkele honderden Russen zijn opgeborgen.
Net als Subkhan Dadashiov, de directeur van de gevangenis. Die zit ook al 26 jaar. Hij heeft geen enkel medelijden met de mannen die volgens aloude Sovjet-traditie een enkeltje Nergenshuizen hebben gekregen. Eigenlijk vindt hij dat deze moordenaars, verkrachters en terroristen beter kunnen worden geëxecuteerd.
De verdoemden zelf hebben helemaal niets meer te verliezen en doen dus ongeremd hun verhaal in deze fascinerende film. Want diep van binnen weten ze: de enige manier waarop je hier wegkomt is tussen zes planken.
6. Footprints: The Path Of Your Life ( Netflix)
Dit is de documentaire-variant op The Magnificent Seven Ride! Of beter: walk! En ze zijn trouwens met z'n elven in plaats van zeven. Verder volgt Footprints: The Path Of Your Life (89 min.) behoorlijk trouw het stramien van de gemiddelde Hollywood-film, waarin een gevarieerd ensemble voor een schier onmogelijke opdracht wordt gesteld en uiteindelijk (zichzelf) overwint.
In deze gelikte documentaire besluit een groepje jonge Amerikanen om de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella in Spanje te gaan lopen. De film is duidelijk gericht op een groot én jong publiek, getuige de kekke muziekjes, vlotte geanimeerde explainers over de historische achtergrond van de wandeltocht en puntige miniportretjes van de deelnemers die elk met hun eigen motieven en achtergrond meelopen.
Zouden ze op hun dramatische verhaal zijn geselecteerd?, vroeg ik me zelfs heel even af. Want deze documentaire, waarin de Camino wordt benaderd als een soort survivalweekend, voelt soms als een Hollywood-registratie van de bedevaartstocht (die dus eerder tot McDonalds-achtige bevrediging dan tot echte loutering zal leiden).
Tegelijkertijd kan Footprints de veel bewierookte voettocht naar Santiago de Compostella wellicht toegankelijk maken voor een nieuwe generatie lopers, die onderweg zichzelf mag gaan tegenkomen en/of vinden.
Er zijn natuurlijk al vaker documentaires over de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella gemaakt. In de documentaire Moederziel kiest Pim Hawinkels bijvoorbeeld een bijzondere insteek: hij focust zich op zijn vader die thuis achterblijft als z'n moeder richting Spanje vertrekt.
7. Hier Komt Piet Hein Eek (donderdag op NPO2)
Donderdag herhaalt Het Uur Van De Wolf de boeiende documentaire Hier Komt Piet Hein Eek (55 min.) over de uiterst succesvolle Eindhovense ontwerper. Eek is de man die sloophout van de stort redde en er basismateriaal voor zeer gewilde designmeubels van maakte. Sinds kort heeft hij zelfs een eigen collectie bij Ikea, genaamd JASSA.
Regisseur Niek Koppen zoekt in zijn portret van Piet Hein Eek en het bedrijf dat hij samen met enkele getrouwen heeft opgebouwd de spanning op tussen de kunstenaar en de ondernemer Eek. Hoe kan hij zijn werkplaats, winkel en restaurant draaiende houden en toch trouw blijven aan zijn eigen ideeën en idealen?
En wie/wat moet er wijken voor Eeks ambitie?
8. When The Guns Go Silent (dinsdag 25 juli op NPO2)
Hoe beëindig je bijna een halve eeuw oorlog? Met héél veel praten, masseren én soms ook gewoon toegeven, zo blijkt in When The Guns Go Silent (57 min.), een journalistieke documentaire van Natalia Orozco over het vredesproces dat een einde moest maken aan de gruwelijke burgeroorlog in Colombia.
Deze film zou zo uit de schoot kunnen komen van het befaamde Britse productiehuis Brook Lapping, dat er zijn handelsmerk van heeft gemaakt om moeizame (geo)politieke processen of onderhandelingen, zoals bijvoorbeeld de vredesonderhandelingen in Noord-Ierland of de oorlog in Irak, te ontleden met vertegenwoordigers van de strijdende partijen.
Dat is meteen ook het voornaamste minpunt van deze documentaire: veel, heel veel pratende hoofden. Maar wel pratende hoofden die ertoe doen: kopstukken van de regering, die er zijn eigen paramilitaire moordcommando's op na scheen te houden, en van het FARC-guerrillaleger, dat steevast werd geassocieerd met drugshandel.
Pratende hoofden dus met vuile handen en de bereidheid om die tijdens de onderhandelingen nog vuiler te maken (of schoon te wassen, zo je wilt). In de hoop dat er een permanent staakt het vuren kan worden bewerkstelligd.
Geen Tanja Nijmeijer overigens in deze doortimmerde, maar soms ook een heel klein beetje saaie documentaire. Over de vermaarde Nederlandse FARC-strijdster werd enkele jaren geleden echter al een spannende film gemaakt door Leo de Boer, Dichter Bij Tanja.
9. Rio Ferdinand: Being Mum And Dad (woensdag 26 juli op Canvas)
Zoals het een (voormalige) topvoetballer betaamt, heeft hij van zijn naam een soort merk gemaakt. Rio Ferdinand, de onverstoorbare verdediger van Manchester United die 81 interlands speelde voor Engeland en met zijn club zes keer landskampioen werd en één keer de Champions League won. Het type man dat niet mag huilen, zou je zeggen.
In de rechttoe rechtaan documentaire Rio Ferdinand: Being Mum And Dad (56 min.) zien we de mens achter het voetbalicoon. Een bijna-veertiger, die verder probeert te gaan nadat zijn vrouw Rebecca in 2015 is bezweken aan de gruwelijke ziekte met de K. Ineens moet Ferdinand, in zijn eigen woorden, zowel mama als papa zijn voor z'n drie opgroeiende kinderen.
Het is ongelofelijk dapper zoals hij dat proces van rouwverwerking voor de camera aangaat. De gewezen topsporter laat zich in therapiesessies en gesprekken met lotgenoten van zijn kwetsbaarste kant zien. Getuige deze aangrijpende film wil Rio Ferdinand het type man zijn dat wel degelijk zijn emoties mag laten zien. Zelfs in het openbaar.
Afgelopen week maakte Ferdinand bekend dat die K-ziekte opnieuw een slachtoffer heeft gemaakt in zijn familie: Rio's moeder Janice overleed op 58-jarige leeftijd.
10. To Stay Alive (dinsdag 1 augustus op NPO2)
Is lijden noodzakelijk om de poëzie in jezelf te ontdekken? Ik vat de basisgedachte achter de gestileerde documentaire To Stay Alive (60 min.) maar even op zijn Jan Boerenfluitjes samen (al blijf ik ergens het gevoel houden dat ik niet tot de kern van de film ben doorgedrongen).
Regisseur Erik Lieshout heeft gepoogd het manifest Overleven - een handleiding van de Franse schrijver Michel Houellebecq te verbeelden. Als verteller kiest hij voor Iggy Pop, zanger van de legendarische band The Stooges. Hij wordt omringd met enkele gevoelige misfits die zich staande proberen te houden in de grote boze buitenwereld.
De documentaire is poëtisch, maar ook heel erg geconstrueerd. Ik mis ruimte voor spontaniteit, de mogelijkheid dat er iets onverwachts zou kunnen gebeuren dat de hele vertelling doet kantelen. Bovendien oogt de archetypische rockgod Iggy Pop buiten zijn gebruikelijke setting soms bijna als een goedkope poseur, compleet met Frank Underwood-achtige onderonsjes met de kijker.
Hoewel To Stay Alive toewerkt naar een krachtige apotheose, waarin Pop en Houellebecq worden samengebracht, is het een documentaire die even vaak intrigeert als irriteert. Een film waar je ook niet altijd vat op krijgt. En dat vinden de makers, zo vermoed ik, vast geen al te groot probleem.
11. De klassieker: I Think We're Alone Now (IDFA)
De documentaire I Think We're Alone Now (74 min.) van Sean Donnelly schildert een dubbelportret van twee mannen die helemaal idolaat zijn van - zeg maar gerust: geobsedeerd zijn door - het Amerikaanse tienersterretje Tiffany.
De een, Jeff Turner (die al eens een contactverbod opgelegd heeft gekregen), noemt zichzelf liever vriend dan fan van de zangeres die één wereldhit had. De ander, de hermafrodiet Kelly McCormick, is ervan overtuigd dat Tiffany en hij zijn voorbestemd voor elkaar.
Beiden zijn gediagnosticeerd met een autismespectrumstoornis, het syndroom van Asperger, en leiden een bestaan aan de rafelranden van de samenleving. Met minder oog voor hun persoon en situatie zou je hen simpelweg kunnen afdoen als (gevaarlijke) stalker.
Sommige scènes, als ze contact proberen te krijgen met hun idool of pochen over hun innige relatie met haar, zijn bijna te pijnlijk om aan te zien. Na het bekijken van het huiveringwekkende I Think We're Alone Now vechten oprechte compassie en koude rillingen om voorrang.
Je krijgt daarnaast ook echt te doen met Tiffany.
Tot besluit...
Tot zover De Dubbeldikke ZomerDocUpdate. De komende weken schakel ik even terug en ontvang je alleen een wekelijkse vakantietip.
Bedenk daarbij echter dat anderhalve week geleden de nieuwe on demand-website van de NPO is opgestart, NPO Start. Ter gelegenheid daarvan zijn enkele klassieke documentaires nog enkele weken te bekijken op deze site. Het zijn eigenlijk allemaal verplichte films: The Thin Blue Line, Shoah, Grizzly Man, Enron: The Smartest Guys In The Room, Man On Wire, Don't Look Back, The Act Of Killing en The Look Of Silence. Je kunt de vakantie dus benutten voor wat achterstallig onderhoud.
Stranded vertelt bijvoorbeeld het ongelooflijke verhaal van een rugbyploeg uit Uruguay die na een vliegtuigongeluk strandt op een besneeuwde bergtop en daar een ongelofelijke beslissing moet nemen om te kunnen overleven.
Over enkele weken verschijnt er weer een reguliere DocUpdate.
Gegroet,
Helmut
PS
Als je de Oscar-winnende documentaire over de neergang van zangeres Amy Winehouse nog altijd niet hebt gezien, kun je dat zaterdag inhalen op Canvas. Ik vond het een meeslepende, maar ook wat onbevredigende film; op de vraag waarom Amy zo vastberaden op een dramatische ondergang afkoerste wordt niet eens een begin van een antwoord geformuleerd.
PS 2
HBO heeft deze week een documentaire aangekondigd over 's werelds meest succesvolle filmregisseur Steven Spielberg, die begin oktober voor het eerst wordt vertoond.