De DocUpdate (18 september 2017)
1. Vrouw Slaat Man (vanavond op NPO2)
Een vrouw die helemaal buiten zinnen lijkt mept als een bezetene in op een man, die alleen nog 'hou op met slaan' kan uitroepen. Haar gekrijs gaat door merg en been. Het lijkt bijna een scène uit de film Fatal Attraction, waarin Glenn Close ooit een archetypische wraakgodin neerzette.
Het zijn beelden van een beveiligingscamera. De belaagde man zit inmiddels samen met enkele lotgenoten in een blijf van mijn lijf-huis voor mannen. Hij is er uiteindelijk vanaf gekomen met een gebroken rib. Zonder moeite kan hij nog een hele waslijst opdreunen met andere kwetsuren die hij door zijn voormalige partner heeft opgelopen.
Vrouw Slaat Man (53 min.) van filmmaakster Elena Lindemans zoomt in op een groot taboe: mannen die het slachtoffer zijn in een gewelddadige relatie. Behalve de lichamelijke en psychische klappen die ze te verwerken hebben gekregen, moet ook hun gevoel voor eigenwaarde als man nodig worden uitgedeukt.
In de ontluisterende documentaire worden twee bewoners van de mannenopvang een jaar lang gevolgd terwijl ze, gebutst en geknakt, hun leven weer proberen op te pakken. Intussen krijgen ze zo nu en dan toch weer te maken met hun ex die, zoals dat nu eenmaal lijkt te gaan in zulke verziekte afhankelijkheidsrelaties, nog altijd een gevaarlijke aantrekkingskracht op hen uitoefent.
2. Dugma - The Button (dinsdag op NPO2)
'Dit is het verbindingskoord', vertelt de goedlachse Abu Quaswara, terwijl hij de binnenkant van zijn gepantserde voertuig laat zien. 'Het is verbonden met de knop binnenin. Als ik erop druk, worden de verbindingen met al deze elementen geactiveerd.' Tot in detail, en niet zonder trots, legt hij vervolgens uit wat er daarna staat te gebeuren. 'Als God 't wil, stuur ik ze allemaal naar de hel.'
Quaswara is lid van Jabhat al-Nusra, de Syrische tak van al-Qaida. Als Allah 't wil, dan zijn dit zijn laatste dagen op aarde, waarna hij als martelaar het paradijs mag betreden. Even later laat de man uit Mekka breed lachend een filmpje zien van zijn eenjarige dochter, die is achtergebleven in de heilige stad in Saudi-Arabië en die hij nog nooit in levende lijve heeft ontmoet.
De openingsscène van Dugma - The Button (57 min.) zet je meteen op scherp: is deze sympathieke huisvader werkelijk in staat én bereid om een gruwelijke terroristische aanslag te plegen? Hoe verhoudt deze man van vlees en bloed zich tot het beeld dat wij hebben van zelfmoordterroristen als bloeddorstige barbaren die het liefst ieders kop zouden afhakken?
Regisseur Paul Salahadin Refsdal zet Quaswara naast/tegenover de Brits-Amerikaanse bekeerling Abu Basir al-Britan, een ogenschijnlijk veel militantere would be-martelaar. Allebei vertoeven ze in het voorgeborchte van de hel (of de hemel, zo u wilt), wachtend op, denkend aan en uiteindelijk ook twijfelend over de grote klap die hen uit hun lijden moet verlossen.
Dugma, de naam voor de veel gevreesde (zelf)moordknop waarmee een eventuele explosie in gang kan worden gezet, geeft zo op indringende wijze het gevreesde 'moslimterrorisme' een menselijk gezicht, zonder dat daarmee automatisch ook de daden van de martelaren worden vergoelijkt.
3. Heroin(e) (Netflix)
Terwijl in Nederland de gebruikers van heroïne zienderogen lijken te vergrijzen en de bijbehorende problematiek dus waarschijnlijk ook op zijn retour is, maakt de harddrug in de Verenigde Staten een heuse revival door. De zogenaamde 'Opioid Epidemic' laat nu op het allerhoogste niveau alarmbellen afgaan.
De korte documentaire Heroin(e) (39 min.) brengt in beeld hoe die crisis huishoudt in Huntington, West Virginia, de overdosishoofdstad van de VS. In de arbeidersgemeenschap, waar de economische crisis flink heeft huisgehouden, sterven jaarlijks tienmaal zoveel mensen aan een overdosis als in de gemiddelde Amerikaanse stad.
Het lijkt dweilen met de kraan open voor de drie vrouwen (een hulpverlener, rechter en christelijke vrijwilliger) die in deze rechttoe rechtaan documentaire worden gevolgd. Stuk voor stuk blijven ze, in een omgeving waarin gezondheidscrises en incidenten aan de orde van de dag zijn, op zoek naar de mens in de verslaafde.
Ook als ze, zoals de christelijke vrouw die ooit met bijbelcitaten prostituees probeerde te helpen, eigenlijk niet begrijpen waarom heroïne zo machtig is. Het is 'alsof je Jesus een kus geeft', heeft een verslaafde vrouw haar toevertrouwd. Toen was het kwartje gevallen. Het zijn dergelijke menselijke momenten, gepaard aan de hectiek van crisissituaties, die van Heroin(e) een treffende film maken.
Waar Heroin(e) zich focust op de hulpverleners, kijkt de documentaire Warning: This Drug May Kill You, waarover ik eerder schreef in De DocUpdate en die via de link hieronder is te bekijken, naar de verslaafden zelf, gewone mensen die door een wrede speling van het lot (vaak een ziekte of ongeluk) in de hoek zijn beland waar de klappen vallen.
En als je echt diep in de materie wilt duiken, de problematiek aan den lijve wilt ervaren als het ware, spoed je dan subiet naar de verpletterende bijsluiter Seven Days Of Heroin, een webproductie van The Cincinnati Enquirer waarin de gebeurtenissen in een willekeurige week tijdens de Opioid Crisis zijn opgetekend. 'Maandag: 18 doden, zeker 180 overdoses, 200 heroïnegebruikers in de cel en 15 aan heroïne verslaafde baby's geboren....'
4. Angela Merkel: The Unexpected (woensdag op NPO2)
Is de leider van het westen tegenwoordig in werkelijkheid een leidster? De televisiedocumentaire Angela Merkel, The Unexpected (52 min.) voegt daar nog een vraag aan toe: is die leider sinds haar emotionele pleidooi voor de opvang van vluchtelingen in 2015 eigenlijk nog wel de stabiele factor die we altijd in haar hebben gezien? Of is ze daarmee juist de morele leider van de vrije wereld geworden?
In de aanloop naar de Duitse Bondsdagverkiezingen van volgende week, waarbij de CDU-leider zich SPD-politicus Martin Schulz van het lijf moet zien te houden, duikt dit kritische profiel met een net iets te dominante voice-over, fraai archiefmateriaal en heel veel pratende hoofden (waaronder Frau Merkel zelf) in het turbulente leven van de vaak voor kleurloos versleten politica.
Geboren in het communistische Oost-Duitsland, opgegroeid onder de hoede van bondskanselier Helmut Kohl en na diens val uitgeroepen tot zijn opvolger, als vrouw in een door en door mannelijke wereld. Tijdens de vluchtelingencrisis heeft Merkel tenslotte kleur op de wangen gekregen; van doorgewinterd ijskonijn naar Mutter Angela.
Angela Merkel, de charismaloze leider die inmiddels vrijwel alle andere wereldleiders heeft overleefd en volgende week voor een vierde termijn als bondskanselier, en daarmee ook als internationale crisismanager, hoopt te worden herkozen. Via deze oerdegelijke film krijg je een beter beeld van de vrouw achter de optimistische leus 'Wir schaffen das'.
5. De klassieker: Metallica: Some Kind Of Monster (Netflix)
Samen met zijn inmiddels overleden samenwerkingspartner Bruce Sinofsky heeft Joe Berlinger op zijn minst drie onvervalste documentaireklassiekers op zijn naam staan: het tragische relaas van enkele wereldvreemde broers in Brother's Keeper, de hartverscheurende true crime-trilogie Paradise Lost en deze nietsontziende blik in het zwarte hart van 's werelds grootste metalband.
Metallica: Some Kind Of Monster (141 min.) werd door Berlinger en Sinofsky gefilmd in de jaren 2001-2003 en was oorspronkelijk gewoon bedoeld als een verslag van de opnames van album nummer zoveel, St. Anger. Niemand kon voorzien dat de pleuris zou uitbreken bij de Amerikaanse methalheads.
Eerst ruimt bassist Jason Newsted het veld, daarna raakt zanger James Hetfield helemaal verstrikt in zichzelf en laat hij zich opnemen in een ontwenningskliniek. Na zijn terugkeer barst de echte crisis los: de frontman komt lijnrecht tegenover drummer en voormalige boezemvriend Lars Ulrich te staan. Er moet zelfs een therapeut aan te pas komen, die de boel, ondanks talloze groepssessies, maar niet gelijmd krijgt.
Terwijl de twee haantjes elkaar naar de keel vliegen blijft de camera genadeloos draaien. Intussen is er ook nog altijd geen nieuwe bassist gevonden. Het voortbestaan van de band Metallica, die eigenlijk te groot is geworden voor z'n individuele leden, hangt in deze zinnenprikkelende documentaire voortdurend aan een zijden draadje.
Tot besluit...
Dit was De DocUpdate van deze week. Ik wens je net zoveel kijkplezier als ik zelf heb gehad bij het voorbereiden ervan.
Kijk vanavond overigens gerust op NPO3 naar deel drie van de vierdelige documentaireserie Catching A Killer waarin steeds van zéér dichtbij een moordonderzoek wordt gevolgd. De vorige twee afleveringen, die hier nog zijn te bekijken, waren zeer de moeite waard.
En op Canvas start vanavond de zoektocht naar de moordenaar van een 13-jarig Italiaans meisje in de fascinerende true crime-docu Unknown Male Number 1, die vorige week al op NPO3 was te zien.
Volgende week besteed ik in elk geval aandacht aan documentaires over de Nederlandse schuldhulpverlening, eenzame opsluiting in Amerikaanse gevangenissen en sterschrijver Herman Koch.
Gegroet,
Helmut
PS
Woensdag start in Utrecht het Nederlands Film Festival, waar ook de Gouden Kalveren weer worden uitgereikt. Voor beste lange documentaire lijkt publieksfavoriet De Kinderen Van Juf Kiet me de gedoodverfde winnaar. Van de drie nominaties voor beste korte documentaire heb ik tot dusver alleen het broeierige De Jacht Op Mijn Vader van Gülsah Dogan gezien.