De DocUpdate (23 oktober 2017)
1. Kingdom Of Us (Netflix)
Hoe ga je als gezin verder nadat vader een einde aan zijn leven heeft gemaakt? Kun je überhaupt verder? In Kingdom Of Us (109 min.) probeert het Britse gezin Shanks vat te krijgen op haar tragische verleden, om zo ruimte te maken voor een betere toekomst.
Zeven kinderen kregen Paul en Viky. Zes meiden en een jongen. Ze vormden ogenschijnlijk een idyllisch huishouden van Jan Steen. Paul maakte door de jaren het ene na het andere familiefilmpje, waarin hij zijn kinderen regelmatig liefdevol toesprak en -zong. Intussen probeerde hij, veelal in stilte, zijn demonen de baas te blijven.
Regisseur Lucy Cohen volgt het vaderloze gezin enkele jaren nadat Paul zijn leven heeft beëindigd - en daarmee ook de gedachten dat hij zijn vrouw en kinderen met zich mee moest nemen. Ze laat zien hoe ontwrichtend zo’n dramatische gebeurtenis kan zijn. Hoe die filmpjes, liedjes en afscheidsbrief blijven trekken en tegelijkertijd opnieuw zout in de wonden wrijven.
Intussen vragen enkele kinderen zich af of ze wellicht erfelijk belast zijn. Zou Paul, behalve zijn onmiskenbare muzikale talent, ook ‘de monsters in zijn hoofd’ hebben doorgegeven? Het is een ongemakkelijke vraag, waarop in het aangrijpende Kingdom Of Us een al even ongemakkelijk voorlopig antwoord komt.
2. Jan Wolkers Spreekt... (vanavond op NPO2)
‘Een andere Wolkers dan het cliché van de letterkundige branieschopper.’ Deze documentaire, die tien jaar na zijn dood wordt uitgebracht, legt de lat vanaf het begin hoog. Is het werkelijk mogelijk om het beeld van een gevierde schrijver/kunstenaar, die een heel publiek leven heeft geleid, te doen kantelen?
Voor Jan Wolkers Spreekt... (55 min.) heeft Wim van der Aar toegang gekregen tot privé-opnamen van Jans weduwe Karina Wolkers, die hij heeft aangevuld met een variëteit aan beeld- en geluidsmateriaal, zoals bijvoorbeeld b-roll beelden van de verfilming van Turks Fruit en Wolkers' allereerste televisie-interview, waarin hij zich opmerkelijk dienstbaar opstelt naar de letterlijk hoog boven hem verheven interviewer.
Van der Aar vist die grabbelton met liefde leeg, waarbij de nadruk ligt op Wolkers' Amsterdamse bloeiperiode van 1963 tot 1977. Uit dat laatste jaar stamt ook een interviewfragment met Jan Fillekers, dat helemaal aan het eind van de film is geplaatst. Daarin neemt de schrijver alvast een voorschot op zijn eigen nalatenschap.
Jan Wolkers beweert dat hij altijd zijn manuscripten verbrandt en zojuist het originele typoscript van zijn onlangs verschenen roman De Kus heeft geslachtofferd. ‘Ze vinden van mij niks terug', zegt hij ferm (nadat we bijna een uur naar materiaal uit ‘s mans archief hebben zitten kijken). 'Het boek, het eindproduct, dat is het. Dat ben ik.’
Zou Jan Wolkers destijds al hebben geweten dat dit je reinste onzin was? Op 19 oktober jongstleden, zijn tiende sterfdag, verscheen ook al Het Litteken Van De Dood. Een boek, geschreven door Onno Blom, de biograaf die Wolkers vlak voor zijn dood zelf aanwees. Blijkbaar wilde de grote schrijver toen allang zijn sporen niet meer uitwissen.
Over Wolkers’ collega-schrijver Gerard Reve werd in 2006 eveneens een volledig uit archiefmateriaal opgebouwde film gemaakt. De Volksschrijver En De Verrekijk is in twee delen online te bekijken.
3. Swim Team (PBS)
In het zwembad worden het gewone jongens. Nee: buitengewone jongens. De hoofdpersonen van de Amerikaanse documentaire Swim Team (82 min.) mogen dan een Autisme Spectrum Stoornis hebben. Eenmaal in het water blijken ze in staat tot bijzondere zwemprestaties.
Regisseur Lara Stolman, die zelf een autistisch kind heeft, volgt drie leden van The Jersey Hammerheads. Het zwemteam is opgericht door coach Mike McQuay en zijn vrouw Maria. Hun zoon Mikey, die nooit zou leren praten of voor zichzelf zou kunnen zorgen, is één van de voornaamste troeven van het team.
Voor Mikey en zijn teamgenoten, waarvan er één ook Gilles de la Tourette heeft, zorgt het dagelijks leven soms voor onoverkomelijke problemen. Ondersteund door hun betrokken ouders proberen ze die te overwinnen en hun wereld stukje bij beetje te vergroten en leefbaar te maken.
Dat levert ontroerende scènes op. Zo zijn we er bijvoorbeeld getuige van hoe één van de jongens door zijn moeder krijgt uitgelegd dat hij, net als 1 op de 26 jongens in zijn thuisstaat New Jersey, een Autisme Spectrum Stoornis heeft en wat dit eigenlijk inhoudt. Ze houdt nochtans zielsveel van hem.
Swim Team is een heel menselijke film, die laat zien dat ook zogenaamde zorgenkinderen, in een liefdevolle omgeving en soms met de nodige pijn en moeite, zichzelf én anderen op een heel positieve manier kunnen verrassen. En de teamgeest rond The Jersey Hammerheads zou je iedereen toewensen.
4. Ice Guardians (Netflix)
Zou het Nederlands elftal misschien behoefte hebben aan een enforcer? In z’n hoogtijdagen had Oranje steevast doorgewinterde ijzervreters als Johan Neeskens, Jan Wouters en Edgar Davids in de gelederen. Zij beschermden de echte sterspelers en traden direct op als de tegenstander in hun ogen te ver dreigde te gaan.
In het ijshockey, waar een lekker stick- of vuistgevecht gewoon een verplicht onderdeel van de wedstrijd lijkt, is die rol zo ongeveer geformaliseerd: de enforcer. Een man die alleen het ijs op komt als er een robbertje moet worden gevochten en die als een soort bodyguard de sterspeler van zijn eigen team beschermt of uit de wind houdt. Geen Wayne Gretzky zogezegd, zonder een Dave Semenko.
De eikenhouten sportdocumentaire Ice Guardians (108 min) concentreert zich op deze vigilantes, die op commando ‘het recht’ in eigen hand nemen en daarmee volgens auteur en gedragsdeskundige Howard Bloom gewoon een normale teamrol oppakken. Onderzoek van de universiteit van Chicago zou hebben uitgewezen dat in de evolutie van elke groep - of het nu gaat om een jeugdbende of een managementteam - al snel vaste rollen ontstaan: een leider, een clown, een nerd én een luitenant, ofwel de enforcer.
Soms draaft regisseur Brett Harvey wat door met de mythevorming rond de enforcers, die hier bijna worden geportretteerd als moderne equivalenten op de cowboy met de witte hoed die met zijn Colt 45 slechteriken tot de orde roept (of gewoon kalt stellt). Ice Guardians slaagt er echter wel degelijk in om het beeld te nuanceren van de domme kracht die bij het minste of geringste een beuk uitdeelt en besteedt daarnaast ook aandacht aan de valkuilen en gevaren van de job.
In tijden waarin het Nederlands elftal naar een bedenkelijk niveau is weggezakt, weerklinkt ook in het voetbal de roep om dit soort mannen van stavast die, nadat ze natuurlijk uit volle borst hebben meegezongen met het Wilhelmus, bereid zijn om alles, werkelijk alles, te geven en te riskeren voor het team.
Waar Ice Guardians alle kanten van het enforcersambacht belicht, concentreert Alex Gibney zich in de ijshockeydocu The Last Gladiators op legendarische ambachtslieden zoals Chris 'Knuckles' Nilan, Donald Brashear en Marty McSorley.
5. De klassieker: Harlan County, USA (YouTube)
'Which side are you on?', zingt de inmiddels bejaarde activiste Florence Reece de stakende mijnwerkers en hun vrouwen toe in een sleutelscène van deze Oscar-winnende documentaire uit 1976. De legende wil dat ze het nummer als twaalfjarig meisje schreef toen haar vader deelnam aan een mijnwerkersstaking. Zelf houdt ze 't op de jaren dertig, toen de crisis ongenadig huishield in Anytown, USA.
'Mijn vader stierf in een kolenmijn', vertelt ze haar gehoor met schorre stem. 'En mijn man gaat ten onder aan stoflongen.' Echt goed zingen kan ik niet, beweert ze even later. Waarna ze op onvaste toon ieders hart verovert. Conclusie: je bent een vakbondsman of een stuk tuig dat voor de bazen werkt. Aan welke kant sta jij eigenlijk?
Harlan County, USA (104 min.) van Barbara Kopple roept een vergeten wereld en verloren manier van leven op. Van mannen met verweerde koppen, die afdalen naar de diepste krochten van de aardkloot om zwart goud boven te halen. En van ouderwetse huisvrouwen, met gebloemde jurkjes en haar op de tanden, die ervoor zorgen dat ze hun rug recht houden als die verrekte bazen hun ziel aan de Duivel proberen te verkopen.
De mijnen mochten niet dicht. Nooit! Maar dat gingen ze natuurlijk wel. Veertig jaar later is het moeilijk om je voor te stellen hoe het anders had kunnen lopen. Maar toen, te midden van ellenlange stakingen die het uiterste vroegen van gewone mannen, vrouwen en hun gezinnen, was dat simpelweg ondenkbaar. Met de moed der wanhoop spreken, zingen en schreeuwen de mijnwerkersfamilies elkaar in deze meeslepende film naar een acceptabele deal, die uiteindelijk weinig waard zou blijken te zijn.
Tot besluit...
Dat was 'm weer: De DocUpdate van deze week, met liefde en plezier samengesteld.
Komende maandag in deze wekelijkse nieuwsbrief vast aandacht voor de documentaire One Of Us over chassidische Joden en de serie The Day I Met El Chapo. Die moet ik echter nog bekijken. Dus wie weet vind ik er geen snars aan...
Gegroet,
Helmut
PS
Heb je de Spielberg-achtige documentaire over, jawel, Steven Spielberg al gezien (via Ziggo)? De film over de succesvolste Hollywood-regisseur (van onder andere Jaws, ET, Indiana Jones, Saving Private Ryan, AI, Schindler’s List, Lincoln, Close Encounters Of The Third Kind, Minority Report, War Of The Worlds, The Color Purple ennne ...hap naar adem... Jurassic Park) is erg onderhoudend en ook een beetje glad.