De DocUpdate (24 mei 2021), met o.a. P!nk, het muziekjaar 1971, Leonardo DiCaprio, een dwangstoornis en de AIDS-epidemie
1. Pink: All I Know So Far (Amazon Prime)
Over twintig dagen staat ‘Wembley’ op het programma. Tot die tijd wil Pink nog de nodige puntjes op de i zetten bij haar extravagante Beautiful Trauma-show. Op een enorm podium en in de rug gedekt door een veelkleurige begeleidingsgroep moet zij de onbetwiste ster van haar eigen circus worden. Ze zingt, danst en bedrijft acrobatiek. Entertainment op hoog niveau. Soms letterlijk. Tussen de bedrijven door probeert Alecia Beth Moore - onderweg, in hotelkamers en tijdens familie-uitstapjes - een normaal gezinsleven te leiden met haar echtgenoot, voormalig motorcrosser Carey Hart, en hun twee kinderen, Willow en Jameson.
Regisseur Michael Gracey buit dit contrast ten volle uit in Pink: All I Know So Far (99 min.), waarbij het privéleven van de Amerikaanse zangeres voortdurend wordt afgewisseld met fragmenten van haar groots opgezette concerten uit 2019. Het één gaat soms natuurlijk ten koste van het ander. ‘Je moeder is een performer die alle zuurstof in een ruimte opzuigt’, heeft ze bijvoorbeeld moeten uitleggen aan haar dochter Willow, die zich soms niet gezien voelt. ‘En dan is er nog je broertje, die een soort miniversie van mij is.’ Terwijl zij zich oprecht zoveel mogelijk probeert weg te cijferen voor haar kinderen, hebben die intussen een verplichte bijrol gekregen in deze lofzang op hun moeder.
Pink is en blijft zelf te allen tijde het middelpunt van elke afzonderlijke scène in deze door haarzelf geproduceerde film. Via interviews en voice-overs zet ze de vertelling volledig naar haar hand. Ondanks de toegang die hij heeft gekregen tot zijn protagonist en haar directe entourage lijkt Gracey nooit voorbij de performer Pink te komen. Als ze backstage tweets van haar fans (voor)leest, wordt dit bijvoorbeeld geregistreerd door twee camera’s. Het is duidelijk: dit is een Pink die Pink graag laat zien. Een krachtige vrouw die oprecht betrokken is bij haar achterban en als geen ander weet hoe het is om een misfit te zijn.
En daar doet ze het dus allemaal voor volgens deze gladgestreken film, die netjes op de twee groots opgezette Wembley-concerten afkoerst. Nadat ze daar een topprestatie heeft afgeleverd zit haar werkdag er echter nog lang niet op. De tweejarige Jameson heeft bijvoorbeeld bedacht dat zijn moeder nog een spelletje moet doen op een turnmat. ‘Heb je het wel door?’ reageert ze met een zekere zelfspot. ‘Ik heb vanavond een hele show gedaan.’ Hij houdt echter aan: ‘Mama, doe dit.’ En dus hijst Pink zich nog eenmaal overeind en achtervolgt de druistige peuter, voor de draaiende camera, over de matten die in de zoveelste hotelkamer zijn uitgestald....
2. 1971: The Year That Music Changed Everything (Apple TV+)
Voor wie vijftig jaar na dato nog altijd niet elke bocht, zijweg en afslag van ‘the trip down memory lane’ richting Boomerland kent, is 1971: The Year That Music Changed Everything (363 min.) zonder enige twijfel een traktatie. De achtdelige reeks van Asif Kapadia (Senna, Amy en Diego Maradona) buigt zich diepgaand over het muziekjaar 1971.
Alle oude favorieten komen weer langs: John Lennon, The Rolling Stones, Alice Cooper, The Doors, T. Rex, The Who, Joni Mitchell, Elton John, Bob Marley, Kraftwerk en Lou Reed. Ze worden gepresenteerd onder een motto dat is ontleend aan David Bowie: ‘We begonnen met de 21e eeuw in 1971.’ Daarbinnen is er ook opvallend veel aandacht voor de zwarte inbreng, middels korte portretten van Marvin Gaye, Sly & The Family Stone, Aretha Franklin, Curtis Mayfield, Ike & Tina Turner, James Brown, The Staple Singers en Bill Withers.
Deze momentopnames van belangwekkende artiesten worden afgezet tegen belangrijke ontwikkelingen in diezelfde periode; van de oorlog in Vietnam en burgerrechtenbeweging tot de seksuele revolutie en opkomst van heroïne en cocaïne. Waarbij ook beeldbepalende figuren zoals Muhammad Ali, Hunter S. Thompson, Charlie Manson, Angela Davis en James Baldwin, die stuk voor stuk al veel vaker in beeld zijn gebracht, natuurlijk niet ontbreken.
De muziek wordt intussen een belangrijke maatschappelijke rol toegedicht - of op zijn minst beschouwd als een wezenlijke weerslag van wat er destijds, met name in de Verenigde Staten, gaande was. Deze reeks is verder vanzelfsprekend gelardeerd met fraaie concertfragmenten, waarbij de songteksten in beeld worden vertoond. Talloze insiders, met quotes die uit de archieven zijn gehaald en nu off screen worden gepresenteerd, voorzien het geheel van commentaar.
Het terrein dat 1971 probeert te bestrijken is natuurlijk al lang en breed afgegraasd. Sterker: de meeste verhalen zijn, ook in documentaires, al eerder en diepgaander verteld. Deze serie - zonder enige twijfel knap gemaakt, maar ook zonder enige urgentie - is daardoor vooral interessant voor muziekliefhebbers die zich nog nooit in dit tijdsgewricht hebben verdiept. Of er altijd in willen blijven hangen.
Zouden die zich volgend jaar in 1972 mogen verlustigen?
3. Leonardo DiCaprio: Most Wanted! (woensdag 26 mei, om 23.10 uur, op NPO2)
De last van beroemdheid is voor een wereldwijde ster zoals Leonardo DiCaprio nauwelijks te dragen. Waar hij ook komt, proberen bewonderende mannen en - vooral - opgewonden vrouwen een glimp van hem, van Hem!, op te vangen. Hij heeft dus moeten leren om zichzelf daarvan af te schermen. Over zijn privéleven laat de Amerikaanse acteur zo min mogelijk los. In het tv-portret Leonardo DiCaprio: Most Wanted! (52 min.) komt hij zelf, behoudens in oude interviews, dus ook niet aan het woord over zijn leven en carrière.
Wie de openingsscène aanschouwt van deze gelikte Hollywood-docu, met een impressie van zijn immense populariteit ten tijde van de kaskraker Titanic, kan daardoor niet verrast zijn. Het wekt eerder verbazing dat ‘Leo’, een geuzennaam die hem op hetzelfde niveau als de voetballer Messi plaatst, überhaupt in films is blijven acteren. Achter de tienerster is gaandeweg, aan de hand van Martin Scorsese, zelfs een volbloed karakteracteur en gedreven filmmaker tevoorschijn gekomen. Die bovendien nog altijd een miljoenenpubliek aan zich weet te binden.
‘Hij had heel gemakkelijk een enorme klootzak kunnen worden’, stelt Michael Caton-Jones, die de jonge Leo regisseerde in This Boy’s Life, in dit portret van Henrike Sandner. Daarin komen verder filmmaakster Agnieszka Holland (die met DiCaprio werkte in Total Eclipse) en de filmcritici Tim Cogshell, Katja Nicodemus en Brigitte Steinmetz aan het woord. Zij becommentariëren zijn indrukwekkende filmografie, waarvan in dit portret natuurlijk talloze fragmenten zijn te zien, en speculeren over de man – is hij weer vrijgezel? – die daarachter schuilgaat.
Één element van zijn leven heeft DiCaprio intussen wél doelbewust in de publiciteit gebracht: zijn immense zorg over de toekomst van de aarde. Hij heeft zich ontwikkeld tot één van de bekendste klimaatactivisten ter wereld. Dat is evenwel nooit ten koste gegaan van zijn filmcarrière. Sterker: in 2016 brak hij na diverse onverzilverde nominaties eindelijk de ban en sleepte met zijn hoofdrol in The Revenant die felbegeerde Oscar binnen.
Hoewel de allerergste vorm van LeoMania inmiddels wat is geluwd, lijken zijn beste jaren als acteur na ruim dertig jaar (!) nog altijd niet voorbij. Enkele weken geleden veroorzaakten uitgelekte foto’s van de nieuwe film die hij met Scorsese maakt, Killers Of The Flower Moon, bijvoorbeeld nog de nodige reuring op sociale media. Want waar Leo komt, volgen filmliefhebbers, paparazzi en zijn fans al snel.
4. Dagboek Van Mijn Dwang (donderdag 27 mei, om 20.55 uur, op NPO2)
Je verdient straf.
Je mag dit broodje niet eten.
Eet. Dit. Broodje. Niet.
Wat denk je wel niet, idioot?
‘Dit is wat mijn dwang doet’, vertelt de 25-jarige Rianne Martinus aan haar dagboekcamera, nadat ze op bezoek is geweest bij Boaz, een jongen die ze toch wel erg leuk begint te vinden. ‘Me continu vertellen wat ik wel of niet mag. Maar ik wil me er niet door laten leiden. Daarvoor voel ik te veel voor hem.’
Boaz heeft zijn eigen problemen: een drugscollectie, om precies te zijn. Met slaapmiddelen en designer drugs houdt hij zichzelf vrijwel permanent verdoofd. Rianne weet dat ze zich op risicogebied begeeft, vertelt ze in de persoonlijke film Dagboek Van Mijn Dwang (40 min.), waarin ze een jaar uit haar leven documenteert. Boaz mag voor haar beslist geen obsessie worden.
Bel Boaz en zeg dat je hem leuk vindt.
Laat hem je afwijzen.
Je hebt duidelijkheid nodig.
Je moet zelf de controle houden.
Die monologue intérieur, die later is ingesproken en de stemmen in haar hoofd verklankt, is een probaat middel om buitenstaanders in deze unheimische film toegang te geven tot Riannes belevingswereld. De getroebleerde studente dreigt zich te verliezen in een relatie die haar, zo waarschuwt een goede vriend al direct, wel in de problemen móet brengen.
Met haar eigen camera documenteert ze van binnenuit hoe de omgang met Boaz en haar eigen gemoedstoestand verder evolueren Waarbij de knoop waarin ze zich samen vastdraaien, een ongemakkelijk tafereel om te aanschouwen, uiteindelijk nauwelijks meer is te ontwarren. Die moet rigoureus worden doorgehakt. Rianne weet dat, maar kan ze het ook?
Je hebt niet meteen geluisterd.
Je hebt het alleen maar erger gemaakt.
Hij haat je nu, ik haat je
Je bent een vieze, vuile egoïst.
Kutwijf!
5. Becoming Cary Grant (zondag 30 mei, om 19.05 uur, op Canvas)
‘Iedereen wil Cary Grant zijn’, grapte de befaamde Hollywood-acteur Cary Grant (1904-1986) regelmatig volgens een vroegere kennis. ‘Zelfs ikzelf zou wel Cary Grant willen zijn.’ Cary was dan ook niet meer dan een façade die de beschadigde persoon daarachter uit de wind hield. Die wilde hij uiteindelijk toch beter leren. Grant ging daarom eind jaren vijftig in therapie: een behandeling met LSD.
Becoming Cary Grant (85 min.) put uitgebreid uit een nooit verschenen autobiografie van de man, die in het midden van de twintigste eeuw één van de allergrootste sterren was. De Britse acteur Jonathan Pryce kruipt in de huid van Archie Leach, roept zo diens getroebleerde jeugd in Bristol op en beschrijft van binnenuit zijn opkomst als Cary Grant aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.
Behalve over fragmenten uit zijn omvangrijke oeuvre beschikt regisseur Mark Kidel daarbij tevens over beelden die de ondoorgrondelijke Grant zelf in zijn privéleven maakte en die zijn kijk op het leven weerspiegelen. En op het andere geslacht, waarmee hij een moeizame relatie onderhield. Die was rechtstreeks te herleiden tot de relatie met zijn moeder, die hem op jonge leeftijd achterliet bij een vader die snel hertrouwde.
Via therapeutische acid-sessies zou Cary Grant volgens dit verzorgde portret, waarin ook zijn laatste echtgenote en enige kind participeren, de weg terug naar haar en zichzelf weten te vinden. Elke vrouw die hij pijn had gedaan in zijn leven, realiseerde Grant zich, representeerde in zekere zin zijn afwezige moeder. Het voelde als een soort wedergeboorte, een hernieuwde kennismaking met het verweesde Britse jongetje Archie Leach.
6. De klassieker: How To Survive A Plague (YouTube)
‘Hoeveel mensen moeten er nog sterven?’ In die vlijmscherpe vraag, geschreeuwd naar de politici of wetenschappers van dienst, zat de complete wanhoop van de eerste generatie AIDS-activisten opgesloten. Toen de ziekte die in de jaren tachtig stelselmatig was doodgezwegen door de regering Reagan echt niet meer viel te ontkennen, simpelweg omdat het aantal doden zienderogen opliep, werd ook het verzet tegen de onverschillige houding van de Amerikaanse overheid steeds grimmiger. In New York ontstond een militante belangengroep: ACT UP.
In How To Survive A Plague (110 min.) belicht filmmaker David France de strijd van deze gedreven activisten om gezagsdragers, goedschiks dan wel kwaadschiks, in beweging te krijgen. Zodat ze eindelijk eens op zoek zouden gaan naar een doeltreffend medicijn (of hun bezwaren tegen condoomgebruik te laten varen). Daarbij moeten ze onder andere de degens kruisen met een jonge Anthony Fauci, de huidige Corona-tsaar van de Verenigde Staten die ook als aids-expert voor hete vuren komt te staan.
Uiteindelijk slaat de ‘onsterfelijke woede’ ook naar binnen bij ACT UP. Dit zorgt voor tweespalt in de LGBT-gemeenschap die in een voortdurende doodsstrijd is verwikkeld met het vileine virus. ‘Tenzij we met ons allen de handen ineen slaan’, stelt schrijver Larry Kramer (aan wie in 2015 de documentaire In Love & Anger werd gewijd) tijdens een indrukwekkende speech, ‘zijn we zo goed als dood.’
Deze krachtige film uit 2012, waarin het geladen archiefmateriaal wordt ingekaderd door enkele hoofdrolspelers die de dans destijds zijn ontsprongen, schenkt slechts beperkt aandacht aan de menselijke tol van het HIV-virus en concentreert zich vooral op de burgerlijke ongehoorzaamheid, gerichte acties en slimme publiciteitscampagnes van de AIDS-activisten, waarbij menigeen boven zichzelf uitstijgt en in de jarenlange strijd (zelf)respect verwerft.
Tot slot
Mijn Seks Is Stuk, de persoonlijke documentaire van Lize Korpershoek over de relatie met haar vriend Tim Hofman, wordt maandagavond opnieuw uitgezonden op NPO2.
Dinsdag herhaalt NPO2 de tragikomische korte docu All Cats Are Grey In The Dark. Over een man en zijn kat.
Op Canvas is donderdag Echo In The Canyon, over de muziekscene van Laurel Canyon in de sixties, te zien.
Zondag wordt op NPO2 een nieuwe korte documentaire van Sunny Bergman uitgezonden. In Samenzwevers onderzoekt zij de 'groeiende groep alternatieve en spiritueel geïnteresseerde activisten die zij aan zij met rechts radicale partijen staan te demonstreren tegen de coronamaatregelen'.
Op die avond vertoont Canvas Almost Nothing, een film over de wetenschappers van CERN.
En op NPO1 wordt zondagavond Claudia de Breij - Hier Zijn Wij herhaald.
Over deze nieuwsbrief
Als je geen nieuwsbrief hebt ontvangen (bijvoorbeeld omdat je spamfilter hem heeft onderschept), kun je altijd terecht bij het chronologische overzicht van alle nieuwsbrieven. Daar kun je ook de nieuwste DocUpdate vinden. Bedenk: zonder tegenbericht verschijnt er elke week een DocUpdate.
En mocht je inspiratie of achtergrondinformatie kunnen gebruiken, kijk dan op de DocUpdate-website, waarop bijna 1400 documentaires, met kijklinks, zijn te vinden. Via de zoekbalk rechtsboven kun je zoeken op titel, maker, thema en trefwoord.
Elke zondag bespreek ik in de nieuwsbrief de 2Doc Weekly actuele documentaires die je kunt bekijken bij de NPO. Schrijf je hier in.
En in de podcast 2Doc Belt Met Boeijen bespreek ik wekelijks met Kitty Munnichs een actuele documentaire.