De DocUpdate (26 juni 2107)
1. Nobody Speak: Trials Of The Free Press (Netflix)
Een sextape van all star wrestling-held Hulk Hogan. Die kostte de Amerikaanse website Gawker uiteindelijk de kop. Want na het publiceren van die smoezelige beelden spande de Hulkster een rechtszaak aan en werden Gawker en enkele betrokken journalisten veroordeeld tot het betalen van de lieve som van 140 miljoen dollar.
Dat is het kleine verhaal van de fascinerende documentaire Nobody Speak (95 min.): sleazy website werkt zichzelf in de nesten met onsmakelijke click bait. Maar, zoals de ondertitel van Brian Knappenbergers film ('Trials Of The Free Press') al verraadt, is er ook een groter verhaal.
Want achter Hogan, die eigenlijk Terry Bollea heet en Hulk beschouwt als een personage (waarachter hij zich soms lekker kan verschuilen), gaat ene Peter Thiel schuil. Een Amerikaanse entrepeneur uit Silicon Valley, die medeoprichter was van Paypal, als een van de eersten investeerde in Facebook én Hulk Hogans rechtszaak financierde.
De gefortuneerde Thiel is een van die mensen (nee: mannen) die er geen been in zien om hun geld te gebruiken om onwelgevallige media de mond te snoeren. Zoals zijn favoriete politicus Donald Trump de pers al tot 'vijand van het volk' verklaarde.
Deze pamflettistische film brengt die gevaarlijke ontwikkeling glashelder in kaart. Gawker, dat journalistieke scoops paarde aan sleazy berichtjes, blijft alleen een wat ongemakkelijk voertuig. Alsof je Gordon, die ooit onder vuur lag vanwege Chinezengrapjes, gebruikt om de maatschappelijke rol van humor te onderstrepen.
Wat Nobody Speak echter glashelder maakt, is dat het principe uiteindelijk de spelers overstijgt en dat Gawker, Hogan en Thiel slechts pionnen zijn in een veel groter spel, waarbij het draait om niets minder dan de vrijheid van meningsuiting.
2. De Stelling Van Foreest (vanavond op NPO2)
Een gedistingeerde grijze heer zit, te midden van andere gedistingeerde grijze heren, peinzend over z'n schaakbord gebogen. Tegenover hem wacht een meisje van een jaar of acht. Machteld is de jongste telg van de schaakfamilie Van Foreest. De oudste, grootmeester Jorden, werd onlangs op 17-jarige leeftijd voor het eerst Nederlands kampioen.
De Stelling Van Foreest, Een Schaakfamilie (55 min.) van het vermaarde duo Thomas Doebele en Maarten Schmidt, dat al 25 jaar samen documentaires maakt (voor de VPRO), zet de schijnwerper op de bijzondere familie Van Foreest, die letterlijk de hele wereld schaakmat wil zetten.
Vader en moeder Van Foreest scholen hun vijf zoons en ene dochter thuis. In de tijd die ze daarmee winnen krijgen hun kinderen heuse schaakles (en bekwamen ze zich op de piano). Moeder is zelfs bezig met het ontwikkelen van een eigen app, want de bestaande schaakapps volstaan niet meer voor de Van Foreestjes.
Doebele en Schmidt schetsen een intrigerend portret van een excentriek gezin met een missie. De documentaire doet ook automatisch denken aan een andere film over ontluikend schaaktalent, het schurende portret van de Noorse wereldkampioen Magnus Carlsen.
3. The Child Soldier's New Job (2doc)
De ijzersterke documentaire The Child Soldier's New Job (67 min) duikt in de schimmige business achter 's werelds private legers. Waar oorlogen van oudsher werden uitgevochten door soldaten die voor volk en vaderland streden, bestaat er in de 21e eeuw de mogelijkheid om via een beveiligingsfirma 'gewoon' een legertje huurlingen te contracteren. En daarmee is, blijkbaar, goud geld te verdienen.
Zeker als je zo min mogelijk betaalt. Het is wachten op mensen die 't voor kost en inwoning willen doen, merkte Michael Thibault, de co-voorzitter van een speciale commissie die onderzoek deed naar zogenaamde 'wartime contractors, al op in 2011. Voordat hij zelf eieren voor zijn geld koos...
Het is dus niet vreemd dat bedrijven als Aegis of GardaWorld uitkomen bij voormalige kindsoldaten die, om het bot te zeggen, de juiste opvoeding hebben gehad. En zo kan het gebeuren dat de jongetjes die vroeger ogen uitdoofden en handen afhakten in Sierra Leone nu als huurling met een doorgeladen machinegeweer door Irak of Afghanistan lopen om daar de Westerse belangen te verdedigen.
The Child Soldier's New Job (ook wel Child Soldiers Reloaded genaamd) van Mads Ellesoe roept een angstaanjagende wereld op, die een erg nare smaak in de mond achterlaat.
4. Demarrage (dinsdag op NPO2)
Jonge honden in veel te oude lichamen, constateert de bijna tachtigjarige Janus over het groepje maten waarmee hij driemaal per week op de fiets klimt. De Brabantse vrinden waren ooit met tien, maar hartproblemen en een beroerte later resteren er nog maar acht mannen in een wielertricot.
In Demarrage volgt Arno Kranenborg een van de vele groepjes oudere mannen die dagelijks, in weer en wind, het land doorkruisen. Intussen keuvelen ze over zichzelf, elkaar en het vrouwelijk schoon ('lekker spek') dat ze passeren en verbijten de pijntjes die komen met de jaren.
Zo nu en dan houden ze even halt voor een natje en een droogje of gaan ze op ziekenbezoek bij een oude fietsvriend. En als Jan het niet meer kan bijbenen, houdt een ander even halt en loodst hem weer richting peloton. Gewoon doodgewone mannen op de fiets dus, die we stiekem mogen bekijken en (vooral) beluisteren.
Veel meer heeft de alleraardigste documentaire eigenlijk niet om het lijf. Toch werkt 't. Ook door de weelderige muziek waarmee die fietsavonturen zijn aangekleed. Alleen de regelmatig terugkerende bespiegelingen van verteller Janus voelen soms wat gekunsteld.
Demarrage (55 min.) is een ode aan mannenvriendschappen. Die hebben bij deze wielerclub ogenschijnlijk weinig om het lijf, maar samen kletsend, lachend en pedalerend houden de oudgedienden het onvermijdelijke einde nog even op afstand. 'Als je blijft fietsen', concludeert Toontje. 'Dan ga je niet dood.'
5. Rocknrollertjes (NPO)
In 2011 maakte Carin Goeijers een documentaire over Dewolff, een jeugdig Limburgs trio dat vol overtuiging de psychedelische rock van de sixties en seventies nieuw leven inblies. Als een piepjonge erfgenaam van bands als Led Zeppelin, Cream en The Allman Brothers.
Zes jaar later zitten de gebroeders Van de Poel (zang/gitaar en drums) en Robin Piso (Hammondorgel) in de studio voor langspeler numero zeven en is er zowaar een Limburgse nazaat van Dewolff met zijn eigen film: Morganas Illusion, vastgelegd in de fraaie korte jeugddocu Rocknrollertjes (25 min.).
De tieners Sia, Bas en Vince vormen een hechte drie-eenheid. Totdat zanger en gitarist Sia langzaam maar zeker afglijdt in een depressie en Bas en Vince hun bandje (tijdelijk?) in de pauzestand moeten zetten. Reikhalzend kijken ze in deze fijne film van Daan Bol, die op het IDFA van 2016 werd uitgeroepen tot beste kinderdocumentaire, uit naar het eerstvolgende optreden van Morganas Illusion.
6. De klassieker: Cruijff: The Last Match (donderdag op NPO3)
Aan Johan Cruijff, alweer ruim een jaar geleden overleden, zijn diverse documentaires gewijd. Nummer 14 Johan Cruijff natuurlijk, een zwierige ode aan de grootste Nederlandse voetballer aller tijden uit 1973, met die uit duizenden herkenbare themamuziek van Letty de Jong en good old Tonny Eyk.
Of En Un Memento Dado, een al even poëtische poging van Ramón Gieling uit 2004. Over de liefde van gewone Catalanen voor de Nederlandse verlosser die in 1974 met FC Barcelona eigenhandig een einde maakte aan de heerschappij van aartsrivaal Real Madrid en Catalonië intussen weer wat zelfrespect gaf in de donkere jaren van het Franco-regime.
In de Spaande documentaire The Last Match (70 min.) uit 2014, die donderdag wordt herhaald op NPO3, blikken voetbalkopstukken als Guardiola, Xavi en Cruijffs zoon Jordi (niet geheel toevallig een Catalaanse naam overigens) terug op zijn ruim veertigjarige relatie met Barcelona als speler, trainer en cultureel fenomeen.
Tot besluit...
Dit was 'm dan weer, De DocUpdate van deze week. Als allerlei sociale verplichtingen geen roet in het eten gooien, is er maandag opnieuw een editie. Knipoog. Met dan in elk geval aandacht voor een bijzonder invloedrijke anarchist en een stad met louter vluchtelingen.
Gegroet,
Helmut
PS
Heb je onderstaand artikel uit NRC over egodocumentaires al gelezen? Ik schreef zelf enkele jaren geleden overigens een blog over min of meer hetzelfde thema.