De DocUpdate (27 augustus 2018)
1. Zion (Netflix)
Welgeteld elf minuten duurt ie. Elf. Na slechts acht minuten liep er een stiekeme traan over mijn wang. Onaangekondigd. Plotseling geraakt door Zion, de man en de minidocumentaire. En door 'zijn' Coach Donahue. Zonder voornaam.
Hij wil worstelen, Zion Clark. Kleine complicatie daarbij: de jongeling heeft geen benen. En ook geen ouders trouwens. Zie daar het uitgangspunt voor een hartveroverend portret. Waarin geen woord te veel valt en de beelden en montage het moeten doen: gestileerd, geënsceneerd en gedramatiseerd slaan ze genadeloos hun slag.
Één enkel leven dus, vervat in een handvol quotes, enkele flarden uit het verleden en talloze overweldigende mise-en-scènes. In slechts elf minuten dus. Eigenlijk meer tien. Van je hele leven. Niet dat je dat door hebt. Zion neemt je mee naar een wereld waarin je je even helemaal kunt verliezen. Bij terugkeer ben je, voor een heel klein beetje, een ander mens.
2. Laila At The Bridge (woensdag, om 22.45 uur, op NPO2)
In een busje gaat Laila de verschoppelingen hoogstpersoonlijk ophalen. De mannen en vrouwen liggen onder een brug, in hun zelfverkozen roes of helemaal naar de kloten. Laila Haidari, de 'moeder van de verslaafden', en haar broer Hakim, die zelf dertig jaar verslingerd was aan heroïne, nemen ze mee naar hun verslavingscentrum in de Afghaanse hoofdstad Kaboel. Eenmaal in het moederkamp worden de junks direct ontsmet en kaalgeschoren. Hun nieuwe leven kan - nee, moet! - beginnen.
Sinds de Amerikaanse inval in 2001 bloeien de poppyvelden als nooit tevoren in Afghanistan. Heroïne is spotgoedkoop in het land, dat geldt als de grootste opiumproducent van de wereld. Een dagelijkse dosis is ongeveer net zo duur als enkele broden - en voor menige Afghaan, geraakt door de eeuwig durende oorlog in het land, bovendien minstens zo aantrekkelijk. Vol overtuiging blijven Laila en de haren echter met de kraan open dweilen. Al zouden ze er maar één mensenleven mee redden...
Op zoek naar financiële steun banjert de daadkrachtige powervrouw in Laila At The Bridge (52 min.), een schrijnende documentaire van Elizabeth en Gulistan Mirzae, intussen als een vrouwelijke olifant door een verder vrijwel geheel mannelijke porseleinkast. Ze raakt daarbij regelmatig de weg kwijt in de volledig gecorrumpeerde Afghaanse bureaucratie. En zo nu en dan krijgt ze anonieme telefoontjes. Van de plaatselijke drugsmaffia? Laila doet er niet moeilijk over, scheldt haar bellers ongegeneerd de huid vol en vervolgt haar missie. Intussen neemt ze de kijker voor zich in.
3. The Bleeding Edge (Netflix)
Innovatie. Wie kan daar nu tegen zijn? Zeker als er mensenlevens mee zijn gemoeid. En dus levert de Amerikaanse medische industrie continu nieuwe hulpmiddelen af. Omdat er altijd weer wanhopige patiënten, en bereidwillige doktoren, op zitten te wachten.
Deze stevige documentaire van de erkende tegellichter Kirby Dick, die eerder anti-homo politici aanpakte die zelf in de kast bleken te zitten (Outrage) en seksuele intimidatie binnen het Amerikaanse leger (The Invisible War) en op universiteitscampussen (The Hunting Ground) aan de kaak stelde, richt zich op de keerzijde van de drang om nieuwe hulpmiddelen in te zetten, zonder dat die van tevoren grondig zijn getest.
The Bleeding Edge (100 min.), sinds eind juli te zien op Netflix, schraagt het grotere, politieke verhaal dat wordt geschetst door artsen, wetenschappers en lobbyisten met de schrijnende ervaringen van individuele slachtoffers: mensen die een nieuwe heup nodig hadden of geen kinderen meer wilden (en hun toevlucht namen tot het nefaste sterilisatiemiddel Essure). Zij kregen te maken met complicaties bij middelen die, natuurlijk ook vanwege financiële overwegingen, overhaast op de markt waren gebracht.
De marketing wint altijd, stelt de advocaat van enkele gedupeerden defaitistisch. De afgelopen tien jaar hebben rechtszaken Johnson & Johnson, dat zogenaamde 'vaginal meshes' maakt, bijvoorbeeld 300 miljoen dollar gekost. Tegelijkertijd maakte het bedrijf volgens The Bleeding Edge in diezelfde periode bijna 700 miljoen winst. Tel uit je..., juist. En er blijken altijd weer bedrijven bereid te zijn om dat winstbejag voorop te stellen, zo toont deze film feilloos aan.
Toch is deze documentaire meer dan alleen een vlammend betoog tegen het commerciële karakter van de hulpmiddelensector. Kirby Dick gaat subtieler te werk dan bijvoorbeeld Amerika's bekendste documentairemaker Michael Moore, die zijn pijlen in Sicko (2007) ook ooit richtte op de Amerikaanse gezondheidszorg. Dick zet weliswaar het mes in zijn onderwerp, maar poogt daarnaast ook genuanceerd de dilemma's te schetsen van een medische wetenschap die soms sneller vooruit wil dan eigenlijk verstandig is.
4. De klassieker: Cartel Land (donderdag, om 23.55 uur, op NPO2)
Als het aan de huidige Amerikaanse president ligt, had er allang een muur gestaan in Cartel Land (94 min). Betaald door Mexico, vanzelfsprekend. Deze geweld(dad)ige documentaire uit 2015 dateert echter nog van ruim voor Trumps (imaginaire) afscheiding tussen de Verenigde Staten en zijn zuiderbuur, als in Mexico en het grensgebied met de Verenigde Staten ook al een bloedige drugsoorlog wordt uitgevochten.
Regisseur Matthew Heineman, die sindsdien de huiveringwekkende IS-documentaire City Of Ghosts en het vijfdelige drugsepos The Trade (een soort verdere uitwerking van Cartel Land) maakte, begeeft zich als een vlieg op de muur in het heetst van de strijd en belandt zo in hachelijke omstandigheden. Dat resulteert in talloze onvergetelijke scènes, zoals bijvoorbeeld de hardhandige arrestatie van Chaneque, de leider van het uiterst bloeddorstige Tempeliers-kartel, die ondertussen woedende dorpsbewoners van zich af moet zien te houden.
Heineman vindt ook diverse kleurrijke personages. Amerikaanse vigilantes, die het recht in eigen hand nemen en bij de grens doodgemoedereerd burgerarrestaties verrichten. En aan de andere kant van diezelfde grens volkshelden zoals de enigmatische Mexicaanse arts José Manuel Mireles en zijn rechterhand 'Papa Smurf', die als leiders van de Autodefensas-burgermilitie terugvechten en dorpen proberen te veroveren op het Tempeliers-kartel. Ook in deze oorlog is echter niets wat het lijkt.
Cartel Land brengt zo behalve de hardheid van de drugsoorlog ook het ambigue karakter ervan op weergaloze wijze in beeld: wie zijn eigenlijk de good guys in dit vuile gevecht om de ziel van het land? En wanneer worden de middelen om de kartels uit te roeien erger dan de oorspronkelijke kwaal?
Tot besluit...
Dat was ’m alweer, de allereerste DocUpdate van een geheel nieuw documentaireseizoen. Na een lange, verrassend schermarme zomervakantie ga ik nu weer ongegeneerd per strekkende meter kijken en schrijven. Alsof mijn leven ervan afhangt. En in zekere zin is dat ook zo.
Schud dus gerust nog eens aan de boom en breng deze nieuwsbrief onder de aandacht bij je familie, vrienden en sociale media-netwerk. Zodat al die fraaie films, en de stukjes die ik daarover tik, hun publiek vinden.
Zonder tegenbericht verschijnt er in de komende maanden elke week een DocUpdate. Je kunt ook altijd terecht bij het chronologische overzicht van alle nieuwsbrieven. Daar kun je ook de nieuwste DocUpdate vinden. En mocht je inspiratie of achtergrondinformatie kunnen gebruiken, kijk dan in het alfabetische overzicht van De DocUpdate, met inmiddels meer dan driehonderd films.
Zondag vertoont Canvas Spielberg, een onderhoudende hagiografie van 's werelds bekendste filmregisseur. En op Netflix is een documentaire over de vliegramp met het Braziliaanse voetbalelftal Chapecoense te zien. Aangrijpend onderwerp, re-de-lij-ke film. En mocht je nog eens willen terugblikken op het leven van de afgelopen weekend overleden Amerikaanse oorlogsheld, senator en presidentskandidaat John McCain, lees dan hier meer over de documentaire die onlangs over zijn veelbewogen leven werd gemaakt.
Volgende week in De DocUpdate in elk geval aandacht voor een reconstructie van hoe Nederland en België samen (?) de Fortis-bank moesten zien te redden en een klassieke Nederlandse documentaire over de rol van muziek in het verwerken van oorlogservaringen.
Gegroet,
PS
Ik ben nog niet toegekomen aan All Or Nothing: Manchester City, de achtdelige documentaireserie over trainer Pep Guardiola en zijn sterrenteam. Door deze nieuwsbrief van Michiel de Hoog van De Correspondent vraag ik me ook af of ik er überhaupt aan moet beginnen...