De DocUpdate (3 december 2018)
1. Wognum (woensdag, om 23.00 uur, op NPO2)
Als je hem ziet staan hakken op dat hardcorefeest, te midden van al die strakke koppen, doet niets vermoeden dat Matthijs Wognum over een onvermoed muzikaal talent beschikt. Hij oogt als een archetypische gabber: kaalgeschoren kop met staartje, een flinke tribal-tattoo op de rechterschouder en gekleed in dat typische hardcore-uniform (een Australian-pet, Lonsdale-shirt en Thunderdome-jas).
In een muziekwinkel wordt de veertiger ineens een ander mens. Hij bespeelt de vacante vleugel alsof zijn leven ervan afhangt - en dat zou ook zomaar het geval kunnen zijn. Zijn jongere vriend René ziet alleen weinig in zo’n bakbeest in de kamer. En hij weet als geen ander hoe gefrustreerd Matthijs kan raken tijdens het piano spelen. 'Max, hou je bek dicht!', schreeuwt hij even later tegen zijn huisdier als het niet wil lukken. 'Godverdomme, kuthond!' Het komt uit de grond van zijn hart. Want de oudere jongere wil niet zomaar spelen. Hij jaagt zijn jeugddroom na.
In de observerende documentaire Wognum (54 min.) zit de 27-jarige Tim Bary de aspirant-pianist negen maanden lang héél dicht op de hielen. Als een zeer opmerkzame vlieg op de muur legt hij vast hoe Matthijs rücksichtslos voor zichzelf kiest. Eindelijk!, vindt hij zelf. ‘Iedereen kan even de touwtyfus genieten, om het heel egoïstisch te zeggen', beweert de aspirant-pianist als hij heeft besloten om de vleugel tóch aan te schaffen. Terwijl hij ongeduldig staat te wachten totdat het ding wordt afgeleverd, komt René aangelopen. ’Ah, daar hebben we de directie’, klinkt het vijandig.
Matthijs laat zich deze tweede kans beslist niet afnemen - of hem dat nu zijn geliefde kost of niet. In deze fraaie, persoonlijke film, waarmee Bary afstudeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, is te zien hoe hij zichzelf heruitvindt als concertpianist en alle schroom van zich afspeelt. Intussen worden de vooroordelen, die serieuze muziekliefhebbers wellicht hadden over de overjarige gabber die zonodig klassiek piano moet spelen, kneiterhard verpulverd, maar kan zijn relatie elk moment onder de druk bezwijken.
2. Follow Me (Netflix)
Afgelopen week stak Memphis, die overigens ook heel aardig kan voetballen, en plein publique een dikke sigaar op omdat zijn Instagram-account inmiddels vijf miljoen volgers heeft. Depay, die de voorkeur geeft aan zijn voor/merknaam ‘Memphis’, geldt tegenwoordig niet alleen als begaafde spits. Hij is net zo goed ‘influencer’. Wat dat ook moge zijn.
In Follow Me (86 min.) duikt Asri Bendacha uit Dubai in de wereld van Instagram, Facebook, Snapchat en YouTube. Asri wil ook ‘beïnvloeder’ worden, zegt hij. Zijn startpositie is echter belabberd: op de kop af nul volgers. Want daar draait het allemaal om in de wereld van de sociale media. Niet: wie ben je, wat kun je of waar sta je voor? Maar: hoeveel likes en volgers heb je?
Bendacha spreekt met diverse influencers, met name uit het Midden-Oosten. In hoeverre voelen ze zich verantwoordelijk voor hun posts en volgers? Of laten ze zichzelf zonder al te veel nadenken reduceren tot wandelende reclamezuil? Zoals DJ Khaled die onder de douche laat zien met welke zeep hij zichzelf wast. ‘Alles is zo echt aan hem’, zegt de bevriende radiomaker DJ Nasty niettemin met een stalen gezicht tegen Bendacha. ‘Mensen houden daarvan. Het is authentiek.’
Over 'authenticiteit' gesproken: sommigen Instagrammers hebben last van ernstige 'influenza' en kopen volgers: echte (levende mensen, die op je posts gaan reageren) of volledig verzonnen volgers (de zogenaamde bots). Als een vleesgeworden avatar werpt ook Bendacha zichzelf in de strijd om de aandacht - al wordt dat nooit helemaal geloofwaardig en soms ronduit krampachtig. In Los Angeles vraagt hij bijvoorbeeld aan willekeurige mensen of ze weten waar Selena Gomez woont, de beroemdheid met de meeste Instagram-volgers. Zij zou hem aan een grotere achterban kunnen helpen.
En natuurlijk probeert Asri Bendacha z'n populaire interviewkandidaten ook voor zijn eigen karretje te spannen. Of ze hem alstjeblieft kunnen gaan volgen en een oproepje willen doen aan hun volgers. Zodat hun netwerk het zijne wordt. Uiteindelijk geldt echter voor zowel Follow Me als voor de maker ervan, die tot dusver is blijven steken op een (blijkbaar) treurig aantal van 5000 volgers: in tegenstelling tot Memphis schoppen ze niet echt een deuk in een pakje boter.
En alsof de Duivel ermee speelt - en in het geval van Instagram zou dat best toepasselijk zijn - verscheen er vorige week nóg een documentaire getiteld Follow Me. Met een hashtag ervoor ditmaal. #followme (49 min.) dus.
De Nederlander Nicolaas Veul verbaast zich over de schijn van 'Insta', het kopen van nepvolgers en Instagram als stiekeme winkeletalage. Een interessante televisiedocu over de uitwassen van de social media-cultuur, die zijn naamgenoot uit Dubai eigenlijk moeiteloos overvleugelt.
3. Arthur Miller - Writer (HBO/Ziggo)
De oudere man die zij kende als haar zorgzame en grappige vader, kreeg nauwelijks meer erkenning voor zijn werk. In vroeger tijden was hij echter een belangrijk man geweest. Hij schreef het baanbrekende toneelstuk Death Of A Salesman, leverde dapper strijd met het McCarthyisme en trouwde met de meest begeerde vrouw van zijn tijd, Marilyn Monroe. En dus besloot Rebecca Miller een postuum portret te maken van Arthur Miller - Writer (100 min.).
Als dochter had de filmmaakster natuurlijk ongelimiteerd toegang tot de vermaarde (toneel)schrijver, die in 2005 op 89-jarige leeftijd is overleden. Gedurende de laatste jaren van zijn leven heeft Rebecca Miller haar vader uitgebreid geïnterviewd. Daarin bevraagt ze hem echter zoals een reguliere interviewer, die is geïnteresseerd in zijn opmerkelijke levenswandel en loopbaan. Pas later in de film volgt een meer persoonlijke insteek - de olifant in de kamer van de familie Miller bijvoorbeeld, waar ook deze film grotendeels omheen loopt. Een gemiste kans, letterlijk.
Het boeiendst wordt de film als Arthur Miller vertelt over zijn ervaring met The House Committee On Un-American Activities. Nadat zijn vriend, de befaamde filmregisseur Elia Kazan, ervoor kiest om onder druk namen te noemen van mensen die hij ontmoette bij de Communistische Partij, besluit Miller een toneelstuk te schrijven over de jacht op heksen In het zeventiende eeuwse Salem, The Crucible. De analogie ontgaat ook de ultieme communistenjager Joe McCarthy niet en Miller moet eveneens voor de commissie verschijnen om zijn (voormalige) vrienden te verraden.
Inmiddels is hij gehuwd met de getormenteerde Marilyn Monroe, die eigenlijk niet met zichzelf kan leven - laat staan met een ander - en daarom haar toevlucht zoekt tot allerlei verdovende middelen. ‘Zo iemand valt niet te begrijpen’, stelt Miller somber tegen zijn dochter. Hij valt even stil. ‘Verschrikkelijk!’ De met raadselen omgeven dood van de blonde femme fatale laat hem enkele decennia later nog altijd niet koud. Hij heeft haar niet kunnen redden. Wat hij ook heeft geprobeerd.
Gewond heeft hij zich daarna op een nieuw toneelstuk en een nieuwe relatie gestort, met de moeder van Rebecca. Zijn dochter uit dat huwelijk beschikt duidelijk niet over zo’n karakteristieke stem als Arthur Miller zelf. In deze tamelijk conventionele film houdt ze zich veelal op de vlakte en laat ze andere familieleden en Arthur zelf, via stukken uit zijn door hemzelf ingesproken autobiografie, het werk doen. Een persoonlijkere benadering, van dochter tot vader, had deze wat veilige documentaire beslist goed gedaan.
4. Skip En De Rhythm Rangers (zondag, om 19.25 uur, op NPO3)
Skip danst. Dat is leuk. Erg leuk zelfs. Maar ook lastig. Want Skip is een jongen. En veertien. Hij wil stoer zijn. En toch dansen. Met zijn vrienden. De Rhythm Rangers. Geen mietjes hoor. Gewoon dansende jongens.
Nu moeten ze voguen. Vo-gu-en. Wie heeft dat nu weer bedacht? Ze zijn toch geen mietjes? Gewoon jongens hoor. Die toevallig willen dansen. En stoer zijn. En veertien. En Skip heten. Ja, rare naam, hè?
Gepest is-ie ermee. Skip. Wie verzint zoiets? Het maakt hem niks uit. Echt niet. Ze krijgen hem niet klein. Beslist niet. Voguen zal hij! Wat ze er ook van zeggen. Want dat zullen ze. Vast en zeker. Hij lijkt zo net een meisje.
In deze fijne jeugddocu. Van Olivier Garcia. Vlot en filmisch. En toch met inhoud. Veertien jaar in veertien minuten. Bijna vijftien. De belangrijke dingen. Over zelfvertrouwen. Pesten. En desondanks gewoon dansen. Stoer zijn. Een jongen. Skip.
5. Winnebago Man (Vimeo)
Hij ging viral, voordat er zoiets als 'viral gaan' bestond. Via good old VHS-banden. De Winnebago Man (85 min.). Alias The RV Guy. Of gewoon: Jack Rebney. Misschien ken je hem wel: als verkoper vertolkte hij in 1989 de hoofdrol in een promofilm voor Winnebago-campers. Bij de opnames ging er echter van alles mis, waardoor Rebney met de regelmaat van de klok he-le-maal uit zijn plaat ging.
Outtakes van die profane woede-uitbarstingen werden stiekem verspreid en vonden gretig aftrek bij een wereldwijd publiek, dat zich en masse verkneukelde om 'the angriest man in the world'. En zinsneden als ‘Will you do me a kindness?’, ‘I don’t want any more bullshit from anyone and that includes me!’ en ‘ My mind is just a piece of shit this morning’ kregen een cultstatus en gingen zelfs tot het Hollywood-lexicon behoren.
Bijna twintig jaar na dato besluit filmmaker Ben Steinbauer om Rebney te gaan zoeken en verhaal bij hem te halen. Welke man gaat er schuil achter die bullebak van een vent die zich in beeld van zijn lelijkste kant heeft laten zien? En zou een ontmoeting met het mens van vlees en bloed achter de Winnebago Man ‘de magie’ verstoren? Intussen vraagt Steinbauer zich ook af of Rebney misschien een slachtoffer is geworden van wat we nu cyberpesten zouden noemen.
Als de documentairemaker teleurgesteld zijn zoektocht wil staken omdat zelfs het inschakelen van een privédetective geen soelaas heeft geboden, vindt hij ineens die overbekende dwingende stem op zijn voicemail. Rebney kan zich nauwelijks voorstellen dat er iemand in hem is geïnteresseerd, maar wil Steinbauer best ontvangen. Die is de koning te rijk en reist af naar een afgelegen plek in de bossen, waar hij een uiterst aimabele man aantreft, die zich nauwelijks bewust lijkt van zijn online-populariteit en daarmee ook geen enkele moeite heeft.
Steinbauer verlaat de man enigszins teleurgesteld. Geen drama, geen film. Hij zal afscheid moeten nemen van het verhaal, dat in zijn hoofd een eigen leven is gaan leiden. Maar dan blijkt dat de oude vos hem bij de neus heeft genomen. Jack Rebney is bepaald geen zielloze ouwe man geworden en nog altijd een geschikte hoofdpersoon voor deze vermakelijke documentaire uit 2009, die het zoeklicht nog eenmaal op de vuilbekkende Winnebago Man zet en van de karikatuur weer een gewone sterveling maakt.
Tot besluit...
Tot zover de DocUpdate van deze week. Donderdag zendt Canvas nog The Everly Brothers: Harmonies From Heaven uit en herhaalt NPO2 The E-Team.
Zonder tegenbericht verschijnt er overigens elke week een DocUpdate. Als je desondanks geen nieuwsbrief hebt ontvangen (bijvoorbeeld omdat je spamfilter hem heeft onderschept), kun je altijd terecht bij het chronologische overzicht van alle nieuwsbrieven. Daar kun je ook de nieuwste DocUpdate vinden.
En mocht je inspiratie of achtergrondinformatie kunnen gebruiken, kijk dan op de DocUpdate-website, waarop inmiddels bijna 450 documentaires, met kijklinks, zijn te vinden. Je kunt zoeken op titel, maker, thema en trefwoord.
Volgende week in De DocUpdate: etnisch profileren, een poëtische terugkeer naar Syrië en een man met geheel eigen leefregels.
Gegroet,
PS1
In januari vindt weer het jaarlijkse Sundance Film Festival plaats in Utah. Daar gaan steevast een aantal belangrijke Amerikaanse documentaires in première. Ditmaal staan er bijvoorbeeld films op het programma over Harvey Weinstein (Untouchable), Leonard Cohen (Marianne & Leonard: Words of Love) en Trump-leermeester Roy Cohn (Where's My Roy Cohn). Voor het eerst is bovendien een Nederlandse speelfilm doorgedrongen tot de hoofdcompetitie van het festival: Dirty God van Sacha Polak (die enkele jaren geleden overigens de documentaire Nieuwe Tieten maakte).
PS2
Ik ben vast niet de enige die dit weekend ontroerd raakte door het verhaal Leven In De Plaats Van Maartje van Ellen de Visser in De Volkskrant over hoe een 14-jarig meisje, dat stervende was aan kanker, in 2004 haar plek in de wereld probeerde af te staan aan haar Afghaanse vriendin Derakshan. Er zit ook een korte documentaire bij. Verplicht lees- en kijkvoer, zou ik zeggen.