De DocUpdate (4 september 2017)
1. Elián (dinsdag op NPO2)
Was het een wonder toen Elián Gonzalez tijdens Thanksgiving 1999 als drenkeling uit het water tussen Cuba en de VS werd gevist? Een vijfjarig jongetje uit Cardenas, aan de Noordzijde van het eiland Cuba, dat uiteindelijk Miami bereikte nadat zijn moeder op zee was verdronken.
In de documentaire Elián (108 min.) van Tim Golden en Ross McDonnell, worden zijn redding en de navolgende mediastorm gereconstrueerd. De filmmakers portretteren de tumultueuze ontwikkelingen rond het mediagenieke joch als de culminatie van het conflict tussen de Verenigde Staten en Fidel Castro's Cuba.
In die zin is de film vergelijkbaar met OJ: Made in America, het vijfluik over OJ Simpson dat eerder dit jaar de Oscar voor beste documentaire in de wacht sleepte. Het 'kleine' verhaal van een kleuter, waaraan zowel vanuit Cuba (zijn vader) als Florida (andere familieleden) gigantisch wordt getrokken, is afgezet tegen het grote conflict: Fidels (vermeende) dictatuur versus de 'vrijheid' van Amerika.
De belangen van het kind raken al snel volledig ondergesneeuwd als pro- en anti-Castro activisten in de media alle ruimte krijgen om op hoge toon Eliáns terugkeer naar zijn geboorte-eiland of juist zijn gecontinueerde verblijf in het land van de onbegrensde mogelijkheden te bepleiten.
Het steekspel rond het jongetje zou zelfs, zo betoogt deze enerverende film, een doorslaggevende rol hebben gespeeld in de Amerikaanse verkiezingen van 2000, waarbij een paar honderd (Cubaanse) stemmen in Florida de Republikein George W. Bush president maakten. Over wonderen gesproken.
2. Winnie (woensdag op NPO2)
Winnie. Je weet wel: van Nelson. Achternaam overbodig. Waar Hij als een halve heilige in onze herinnering voortleeft, is het blazoen van Mandela's voormalige echtgenote, die samen met haar lijfwachten verantwoordelijk zou zijn voor de dood van de 14-jarige Stompie, echter behoorlijk geschonden.
Winnie (84 min.) verhaalt over de welbespraakte en uiterst strijdbare vrouw die tientallen jaren de gedachte aan Nelson levend hield, terwijl hij voor onbepaalde tijd in de gevangenis zat. Apartheid was in die tijd onbetwist 'the law of the land' in Zuid-Afrika en Winnie één van de belangrijkste gezichten van het ANC. Totdat Nelson vrijkwam...
Toen haar man eenmaal zijn plek had ingenomen als Zuid-Afrikaans president, en hun huwelijk was geëindigd in een echtscheiding, werd de omstreden Winnie rücksichtslos aan de kant geschoven. Als een linkse stokebrand die Nelsons beoogde rol als vader van een verscheurd land wel eens in gevaar zou kunnen brengen.
Deze traditionele, maar uiterst vakkundig gemaakte documentaire van Pascale Lamche nuanceert het beeld van Madiba's voormalige first lady, over wie de geschiedenis wellicht milder zal oordelen dan haar tijdgenoten.
3. Eagles Of Death Metal: Nos Amis (Netflix)
Wat als een fijn hoofdstuk had moeten worden bijgeschreven in Het Grote Popgeschiedenisboek (rockheld neemt boezemvriend op sleeptouw en maakt vervolgens ook hem wereldberoemd) kreeg een inktzwarte bladzijde in de maag gesplitst: Bataclan.
Eagles Of Death Metal, de band van zanger/gitarist Jesse Hughes en zijn behulpzame vriend Josh Homme (frontman van Queens Of The Stone Age en voormalig gitarist van de invloedrijke woestijnrockband Kyuss), is onlosmakelijk verbonden geraakt met de terroristische aanslag bij een concert in Parijs op 13 november 2015.
Op die barre avond vonden 89 fans de dood. Eagles Of Death Metal: Nos Amis (83 min), een documentaire van acteur/regisseur (en zoon van) Colin Hanks, reconstrueert de gruwelijke gebeurtenissen en werkt toe naar de moedige terugkeer van de Amerikaanse rockband naar Parijs, slechts drie maanden later.
Zoals The Roling Stones in 1969 de tragedie bij Altamont (toen een festivalganger werd gedood door Hells Angels die waren ingehuurd als beveiliging) te boven kwam en Pearl Jam het Roskilde-festival van 2000 (toen negen fans werden dood gedrukt) overleefde, proberen Jesse Hughes en zijn band Bataclan een plek te geven.
Deze aangrijpende film zou een prima startpunt kunnen zijn. En dan zien we voor het gemak door de vingers dat Hughes' controversiële uitspraken tijdens zijn terugkeer in Parijs, bijvoorbeeld over Bataclan-beveiligers die betrokken zouden zijn bij de aanslag, volledig achterwege zijn gelaten. Laten we die (logisch) onderdeel van een ongetwijfeld heftig rouwproces noemen.
4. Dancer (donderdag op NPO2)
Als de openingsscène van een film over een balletdanser wordt begeleid door een klassieker van de metalband Black Sabbath, dan weet je dat het niet om zomaar een danser gaat. Dat klopt. Hij heet Sergei Polunin en lijkt daadwerkelijk de Iron Man van het internationale ballet.
De meeslepende documentaire Dancer (77 min.), die donderdag wordt uitgezonden door Het Uur Van De Wolf, wrikt de deur open bij de Oekraïense 'bad boy of ballet' en komt zo voorbij het dwarse gedrag, de opzichtige tatoeages en nonchalant geëtaleerd drugsgebruik.
Filmmaker Steven Cantor gaat op zoek naar de twintiger die zijn jeugd heeft geofferd voor zijn gave. Terwijl hij als jongetje naar een exclusieve balletschool in Kiev werd gestuurd, vertrokken zijn vader en oma naar respectievelijk Portugal en Griekenland om te werken, zodat die opleiding ook kon worden betaald. Niet veel later lag het hele gezin Polunin aan diggelen.
In Dancer stelt Sergei zich de vraag of 't het allemaal waard was en wat dansen eigenlijk nog betekent in zijn leven. Leeft hij zijn eigen droom of die van een ander?
5. De klassieker: Thin (YouTube)
Vorig jaar scoorde de Nederlandse documentairemaakster Jessica Villerius (opnieuw) bij het grote publiek met een film over Emma, een meisje met een fatale vorm van anorexia nervosa.
De 'nooit eerder vertoonde kijk in de strijd tegen anorexia' in Emma Wil Leven deed me sterk denken aan de cinéma vérité-klassieker Thin (102 min.) uit 2006, waarin fotografe Lauren Greenfield vier jonge vrouwen volgt, die zijn opgenomen in de Renfrew-kliniek in Florida.
Zelf blijft Greenfield, in tegenstelling tot de altijd op de voorgrond tredende Villerius, afwezig in de documentaire. Als een vlieg op de muur documenteert ze de turbulente gebeurtenissen in en rond haar hoofdpersonen (met wie 't niet altijd even goed afliep, zoals is te lezen op de Wikipedia-pagina van de docu). Dat levert een indringende film op, die je nog wel even bijblijft.
Tot slot...
Dit was De DocUpdate van deze week.
IJs en weder dienende ben ik volgende week terug met enkele nieuwe tips, zoals bijvoorbeeld een aangrijpende documentaire over wijlen Whitney Houston en de nieuwe film van Frans Bromet over de strijd van Amsterdamse taxichauffeurs tegen Über.
Gegroet,
Helmut
PS
Heb je al gehoord dat meesterregisseur Errol Morris, die zo'n beetje de allereerste true crime-documentaire (The Thin Blue Line) maakte, met een zesdelige docu/dramaserie komt over de experimenten van de CIA met LSD en hersenspoeling? Wormwood is vanaf 15 december te zien op Netflix.
Sinds deze week staat overigens ook Morris' meest recente documentaire The B-Side, een wat tegenvallend portret van polaroidfotografe Elsa Dorfman, op Netflix.