De DocUpdate (5 juni 2017)
1. Casting JonBenét (Netflix)
Ja, ik ben er laat bij. Casting JonBenét (80 min.) staat al sinds eind april op Netflix, maar ik vind het zo'n bijzondere documentaire dat ik 'm toch onder de aandacht wil brengen in deze nieuwsbrief.
Regisseur Kitty Green richt zich in deze verbluffende film op één van Amerika's bekendste cold cases, de geruchtmakende moord op de zesjarige beauty queen JonBenét Ramsey tijdens kerstmis 1996. Green kiest echter voor zo'n bijzondere vertelvorm dat Casting JonBenét bepaald geen standaard true crime-documentaire is geworden.
Daarvoor maakt ze gebruik van amateuracteurs uit de woonplaats van de familie Ramsey, die hun licht laten schijnen op de nog altijd onopgeloste moord en intussen ook heel wat van zichzelf prijsgeven. Die combinatie levert een heel bijzondere kijkervaring op, die over meer gaat dan alleen een spraakmakende kindermoordzaak.
Voor een meer traditionele behandeling van die moord kun je bij de tweedelige documentaire The Case Of JonBenét Ramsey uit 2016 terecht (die ik zelf overigens nog niet heb gezien).
2. Zero Days (zondag op Canvas)
De naam Alex Gibney zorgt niet direct voor volle bioscoopzalen of kijkcijferrecords. Toch is de Amerikaanse filmer één van de belangrijkste én succesvolste documentairemakers van onze tijd (waarover ik twee jaar geleden onderstaand stuk voor De Correspondent schreef).
Als Gibney zich aan een project waagt, dan weet je dat het een toegankelijke film met drama, schwung en maatschappelijke relevantie wordt. Of het nu gaat om Scientology, de financiële crisis of de dopingschandalen rond Lance Armstrong.
Voor Zero Days (116 min.) begeeft Gibney zich, als een soort vervolg op de biopic die hij eerder maakte over Wikileaks-Dreh und Angelpunkt Julian Assange, opnieuw in de donkerste uithoeken van het internet. Hij gaat op zoek naar de achtergronden van het mysterieuze Stuxnet-virus, een cyberwapen dat door geheime diensten zou zijn ingezet om computernetwerken van de vijand te ontregelen.
Zero Days laat zich bekijken als een enerverende docuthriller, die in de allerbeste Hollywood-traditie van de ene onthulling naar de andere cliffhanger davert.
3. Forever Pure (Netflix)
Forever Pure lijkt misschien een voetbalfilm; over een topclub die twee buitenlandse spelers aantrekt om z'n prestaties op te krikken. Maar de voetbalwereld is niet meer dan een vrij willekeurig decor voor deze vlijmscherpe documentaire, waarin de spanningen tussen (conservatief) Israël en haar moslimomgeving centraal staan.
Premier Benjamin Netanyahu en minister Avigdor Lieberman, leider van de rechts-nationalistische politieke partij Yisrael Beiteinu, associëren zich graag met de Israëlische eredivisieclub Beitar Jerusalem FC. De harde kern van die club, La Familia, is berucht om zijn anti-Arabische uitspraken en vertegenwoordigt daarmee de zogenaamde hardliners van het land.
Het is dan ook niet vreemd dat Beitar helemaal op zijn kop komt te staan als eigenaar Arcadi Gaydamak in het seizoen 2012-2013 twee Tsjetsjeense moslims aantrekt voor de enige Israëlische club die nog nooit een Arabische speler had.
De Russische Jood Gaydamak kocht Beitar overigens ooit om zich te verzekeren van stemmen voor het burgemeesterschap van Jeruzalem. Als die campagne op een gigantische sof is uitgelopen, besluit hij (uit louter cynische overwegingen?) om bij Beitar de knuppel in het hoenderhok te gooien.
De twee aangetrokken moslims veroorzaken een stroom aan racistische reacties en zorgen tevens voor een genadeloze stammenstrijd binnen de populaire voetbalclub, waardoor bepaalde clubiconen ineens de risee van de eigen achterban worden.
Forever Pure (85 min.) van regisseur Maya Zinshtein legt dat malicieuze proces genadeloos vast. Voetbal is oorlog, zei Rinus Michels al eens, en kan dus ook, om de militaire theoreticus Von Clausewitz te parafraseren, een voortzetting van politiek met andere middelen worden.
4. American Patriot (PBS)
Deze documentaire van het Amerikaanse programma Frontline concentreert zich op de zogenaamde Patriot-beweging, die in 2016 bijna een soort burgeroorlog veroorzaakt in het Malheur-natuurpark in Oregon. 'If tyranny becomes law', stellen ze. 'Rebellion becomes duty.'
Het begint allemaal twee jaar eerder als een ranchfamilie uit Nevada in conflict komt met de Amerikaanse overheid. Al snel staan bij Bunkerville gewapende milities tegenover agenten en soldaten van de federale regering. En niet lang daarna is de Mormoonse familie Bundy (nee, niet die van Married With Children) onderdeel geworden van een heuse opstand tegen de regering.
Rechtse opiniemakers, verpersoonlijkt door Fox News-anchor Sean Hannity, zien in het conflict een bevestiging van de tirannieke tendenties van de Amerikaanse overheid. En als vader Cliven Bundy zich hardop afvraagt of negers niet beter af zijn als katoen plukkende slaaf, mengt ook Links zich nadrukkelijk in de strijd.
Zijn de Bundys, waarvan zoon Ammon zich ontpopt tot woordvoerder van de beweging, een soort Asterix en Obelix die zich tegen de Romeinen verzetten? Of is het gewoon een stel schietgrage eigenheimers dat in weerwil van de geldende wetten het recht in eigen handen neemt? De eikenhouten documentaire American Patriot (53 min.) probeert geen partij te kiezen en laat de kijker zoveel mogelijk zelf beslissen (maar heeft aan het eind nog wel een aardige verrassing in petto).
5. George Best: All By Himself (koopvideo)
'Herinner me maar vanwege het voetbal', zegt voormalig stervoetballer George Best twee maanden voor zijn dood tegen een interviewer. Het is één van zijn laatste quotes in de documentaire George Best: All By Himself (92 min.). Best realiseert zich dat hij ook onder een andere noemer de geschiedenisboeken in zou kunnen gaan.
Als de vijfde Beatle bijvoorbeeld, één van de allereerste voetbalidolen. Als een onvervalste playboy, die geen Miss World kon weerstaan. Of, het meest voor de hand liggend, als de onverbeterlijke drinkebroer die zijn talent verzoop.
Deze fraaie documentaire besteedt gelukkig ook ruim aandacht aan Georgie Best, de kwikzilveren aanvaller die Manchester United twee landstitels en die felbegeerde Europa Cup I bezorgde, maar ontkomt er niet aan om ook de schaduwzijden te belichten van de man die ooit over zichzelf zei: 'In 1969 ben ik gestopt met vrouwen en alcohol. Het waren de beroerdste twintig minuten van mijn leven.'
6. After Porn Ends 2 (Netflix)
In de tweede After Porn Ends-documentaire (99 min.) van Bryce Wagoner komt wederom een bonte verzameling voormalige pornosterren aan het woord. Hun verhalen hebben meestal een sombere ondertoon, ook al proberen enkele van de inmiddels very adult stars die te verbergen onder sterke verhalen en laconieke bekentenissen.
Het blijkt moeilijk loskomen van het vak, dat je de rest van je leven zal blijven achtervolgen. Sommige van hen keren er dan ook steeds weer in terug. Kunnen ze nog anders? Óf: mogen ze eigenlijk nog wel anders? Slechts een enkeling, zoals Darren James die besmet raakte met HIV en zichzelf daarna opnieuw uitvond als voorlichter van een aids-stichting, vindt een uitweg.
De somberste verhalen komen van twee sterren die ooit doordrongen tot de mainstream media: Chasey Lain, vereeuwigd in een even grappig als pijnlijk pophitje van The Bloodhound Gang, en Janine Lindemulder, ooit de femme fatale van een geinige videoclip van de pretpunkband Blink-182, vaste gast in de radioshow van shockdeejay Howard Stern en de geliefde van de zanger van hardrockgroep Mötley Crüe.
Inmiddels zijn beide dames ruim 15 jaar ouder en allang geen superster meer. De lamgeslagen Lain lijkt intussen te zijn afgegleden naar de duistere achterbuurten van het vak, terwijl Lindemulder een gevangenisstraf te boven probeert te komen, worstelt met geldgebrek en verslaving, en intussen koste wat het kost haar kind weer wil zien.
Het is al met al geen al te vrolijk stemmend beeld dat Bryce Wagoner in de rechttoe rechtaan documentaire After Porn Ends 2 schetst. Tegelijkertijd slaagt hij erin om geen veroordelende (of juist verheerlijkende) houding aan te nemen.
7. Genderbende (2doc)
In de Nederlandse documentaire Genderbende (55 min.) portretteert Sophie Dros vijf jongeren die zich niet thuis voelen bij een traditioneel geslacht. Zij voelen zich soms vrouw en dan weer man. In een wereld die wel dergelijke eenduidige kwalificaties hanteert, proberen ze hun eigen plek te vinden.
Filmmaker Dros brengt dat ongemak gestileerd in beeld. Zo is Genderbende bijvoorbeeld gelardeerd met traditionele man- en vrouwbeelden en wijzen de genderfluïde hoofdpersonen letterlijk aan waar op de lijn tussen masculien en feminien zij zichzelf zien. De documentaire herbergt slechts een beperkt aantal spontane scènes, waaronder een erg treffende ontmoeting van één van de hoofdpersonen met een nagelstyliste die al snel een vriendin opbelt om te vertellen wie/wat ze nu weer heeft ontmoet.
Wat de film aan actie en dramatische ontwikkeling soms een beetje mist, wordt door de boeiende thematiek en overtuigende vormgeving ruimschoots gecompenseerd.
8. De klassieker: Anvil: The Story Of Anvil (Netflix)
De vergelijking met de hilarische mockumentary This Is Spinal Tap, over een omhoog gevallen hardrockband met exploderende drummers, is tot in den treure gemaakt. De metalband Anvil zou een soort 'real life'-variant zijn op het legendarische Spinal Tap. Ik zou het willen omdraaien: Spinal Tap is een gescript bandje dat nooit zo innemend, ontroerend en grappig wordt als het volledig spontaan opererende Anvil.
De openingsscène van de kostelijke documentaire Anvil! The Story Of Anvil (80 min.) van filmmaker/fan Sacha Gervasi zet direct de toon. We gaan terug naar 1984, naar het Super Rock Festival in Japan. Alle bands die tijdens dat festival op het podium stonden (The Scorpions, Whitesnake en Bon Jovi) werden wereldberoemd. Behalve eentje... Juist.
Steve 'Lips' Kudlow en zijn boezemvriend Robb Reiner, de kern van de invloedrijke metalband, proberen 25 jaar later het hoofd boven water te houden als respectievelijk maaltijdbezorger en sloopwerker. En intussen is er nog altijd dat bandje en de droom die van geen wijken wil weten.
Terwijl Lips en Robb tegen beter weten in nog altijd hun band in de vaart der volkeren proberen op te stuwen, en intussen het ene na het andere obstakel moeten nemen, ga je ook als non-metalhead vol-le-dig overstag voor Anvil en deze dolkomische, meeslepende én tranentrekkende documentaire, die wereldwijd diverse prijzen in de wacht sleepte.
Tot besluit...
Tot zover De DocUpdate van deze week.
De documentaire I Am Heath Ledger, over de acteur die schitterde in de films Brokeback Mountain en The Dark Knight, heeft daarin geen plek gekregen. Dat is naar mijn smaak te veel een hagiografie geworden, die al te pijnlijke thema's, zoals bijvoorbeeld de omstandigheden rond Ledgers vroegtijdige dood, wel erg nadrukkelijk probeert te omzeilen.
Gegroet,
Helmut
PS
Wie herinnert zich Elián Gonzalez nog, het vijfjarige Cubaanse jongetje dat in 1999 tijdens een boottocht naar de VS zijn moeder verloor en vervolgens het middelpunt werd van een slepend voogdijconflict tussen zijn vader in Cuba en familieleden in Amerika? Over die Elián, inmiddels 23 jaar oud, is een documentaire gemaakt, waarnaar ik erg benieuwd ben.